Tashqi savdo siyosatining shakllari va konseptual asoslari

O’zbekiston Respublikasining 2000-2016 yillardagi tashqi savdo aylanmasi

mln.AQSh.dollari

	2000 y.	2016 y.	2016 yil 2000 yilga nisbatan, da
Tashqi savdo aylanmasi	6212,1	24309,4	3,9 m.
MDH davlatlari	2297,8	8461,5	3,7 m.
boshqa xorijiy davlatlar	3914,3	15847,9	4,0 m.
Eksport	3264,7	12178,7	3,7 m.
MDH davlatlari	1172,2	4415,3	3,8 m.
boshqa xorijiy davlatlar	2092,5	7763,4	3,7 m.
Import	2947,4	12130,7	4,1 m.
MDH davlatlari	1125,6	4046,2	3,6 m.
boshqa xorijiy davlatlar	1821,8	8084,5	4,4 m.
Saldo	317,3	48,0	x
MDH davlatlari	46,6	369,1	x
boshqa xorijiy davlatlar	270,7	-321,1	x

O`zbekiston Respublikasi 2016 yil mobaynida jahonning 175 ta mamlakati bilan tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirdi va 86 ta mamlakat bilan ijobiy saldoga erishgan.
Shu bilan birga, tashqi savdo aylanmasida MDH davlatlarining ulushi 2000 yilda 37,0 foizni tashkil etgan bo`lsa, bu ko`rsatkich 2016 yilda 34,8 foizga teng bo`ldi, shunga muvofiq boshqa xorijiy davlatlarning ulushi 63,0 foizdan 65,2 foizga oshgan (1-rasm).

1-rasm
MDH va boshqa xorijiy davlatlarning tashqi savdo aylanmasidagi ulushi
(foizda)

Eksport hajmida MDH davlatlarining ulushi 2000 yildagi 35,9 foizdan 2016 yilda 36,3 foizgacha o`sdi, shunga muvofiq boshqa xorijiy davlatlarning ulushi 64,1 foizdan 63,7 foizgacha kamaydi (2-rasm).
2-rasm
MDH va boshqa xorijiy davlatlarning eksportdagi ulushi
(foizda)

2000 yilda import hajmida 38,2 foizni tashkil etgan MDH davlatlarining ulushi, 2016 yilda 33,4 foizgacha kamaydi, boshqa xorijiy davlatlarning ulushi esa 61,8 foizdan 66,6 foizgacha o`sdi (3-rasm).
3-rasm
MDH va boshqa xorijiy davlatlarningimportdagi ulushi
(foizda)

Mamlakatimizda so`nggi yillarda sanoat tuzilmasini diversifikatsiya qilinishi natijasida respublikaning eksport tarkibi sezilarli darajada o`zgarishiga erishildi. Ta`kidlash lozimki, o`tgan davr mobaynida xom-ashyo eksportidan tayyor mahsulot eksport qilinishiga erishildi. Xususan, 2000 yilda eksport tarkibida paxta tolasining ulushi 27,5 foizni tashkil etgan bo`lsa, 2016 yil natijalariga ko`ra bu ko`rsatkich 5,2 foizni, qora va rangli metallar 6,6 foiz o`rniga 5,8 foizni tashkil qildi. Oziq-ovqat mahsulotlari esa 5,4 foizdan 5,7 foizga, kimyo mahsulotlari va undan tayyorlangan buyumlar 2,9 foizdan 6,9 foizga, energiya manbaalari va neft mahsulotlari 10,3 foizdan 14,1 foizga, xizmatlar 13,7 foizdan 26,3 foizga va boshqa tovarlar 30,2 foizdan 34,2 foizga o`sishiga erishildi (4-rasm).

4-rasm
O'zbekiston Respublikasining eksport va import tarkibi

Tashqi savdo bo`yicha asosiy hamkorlar MDH davlatlar orasida Rossiya va Qozog`iston bo`lsa, boshqa mamlakatlar orasida Xitoy, Turkiya, Afg`oniston, eron va Koreya Respublikasi hisoblanadi.
Hozirgi davrda deyarli 2000 turdagi tovar va xizmatlar dunyoning 168 dan ortiq mamlakatlariga (Evropa mamlakatlari, MDH, Osiyo, Shimoliy va Janubiy Amerika, Afrika va Avstraliya davlatlarini qo`shgan holda) yetkazib berilmoqda. 2000 yilga nisbatan eksport bo`yicha hamkor davlatlar soni 31 taga ko`paygan (5-rasm).
5-rasm
O'zbekiston Respublikasining yirik eksport hamkorlari

KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIKNING EKSPORTDAGI O'RNI
Bozor islohotlarini chuqurlashtirish, ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, raqobatni rivojlantirish va xususiy mulkni himoya qilishga qaratilgan kompleks tizimli chora-tadbirlarni amalga oshirish natijasida so'nggi yillarda turli sohalarda kichik biznes sub'ektlari soni ko'paymoqda. Eksportga yo'naltirilgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanishi ularni eksport hajmini o’sishihga qo'shgan hissasini oshishiga yordam berdi.

6-rasm