Tashkent ma’mleketlik agrar universiteti no’kis filiali agrobiologiya fakulteti

 

Ízertlew usılları

Ízertlew metodikası

Topıraq ha’m izey suwı u’lgilerinin’ ximiyalıq analizi, japıraq gumusı, azotı, suwlı so’rimi ha’m basqalar O’zbekstan paxtashılıq klimatlıq izertlew institutı (SoyuzNIXI, 1973) metodikasınan ha’mde Arinushkina, 1970-jıllarda baspadan shıg’ılg`an “Rukovodostva ximicheskomu analizu pochv” metodikalardan paydalanıladı.

Sonday qılıp topıraqtı bo’listiriwde to’mendegi analiz usıllarınan paydalanıladı:

• Topıraqtın’ granulometrik quramı- natriy geksametafosfat isletilgen halda pipitka usılında;
• suwda an’sat eriytug’ın duzlar- suwlı sorım analizi ja’rdeminde;
• karbonatlar (CO2 Ca, Mg)- atsidimetrik usılında, yag`nıy S.A. Kudrin usılı menen, kaltsiy ha`m magniy trilon- b ja`rdeminde;
• gips- Machigin usılında;
• sin’dirilgen kationlar- Pfeffer usılında. T.P. Kryuger, G.A. Koroleva ta’replerinen modifikatsiya qılıng’an;
• gumus- Tyurin usılında ha’m basqalar.

 

Kebir topıraqlardın’ quramındag’ı suwda eriytug’ın duzlar %.

Teren'- ligi,sm	Qurg'aq qaldıq %	HCO3--	CI	SO-4 -	Ca++	Mg++	Na+
0-4 4-11 11-21 40-50 75-85 120-130	0,027 0,017 0,015 0,026 0,022 0,019	0,014 0,203 0,771 0,942 0,080 0,532	0,014 0,203 0,771 0,942 0,080 0,532	0,041 0,746 0,498 0,131 0,029 0,318	0,026 0,284 0,108 0,026 0,012 0,112	0,010 0,028 0,035 0,024 0,004 0,043	- 0,093 0,548 0,608 0,053 0,294

Kebir topıraqlardın' fizikalıq ha'm suw qa'siyetleri, %.

Qatlam teren`­ligi, sm	Ko`lem awırlıg`ı, g/sm3	Salıtırma awırlıg`ı, g/sm3	Gewekligi, %	Maksimal gigrosko- piklıq, %	Suw o`t-keriw- shen`ligi, 10saat/mm
0-7 10-20 30-40 60-70 80-90 110-120	1,36 1,32 1,40 1,36 1,24 1,17	2,68 2,72 2,71 2,70 2,81 2,76	50 52 47 51 55 58	2,3 2,1 4,5 n 5,0 5,8 2,3	- 289,2 - - - -

Kebir topıraqlardın’ agroximiyalıq quramı

Qatlam, sm	Gumus, %	Azot, %	Fosfor		Kaliy		C:N
			ulıwma, %	ha`reket­shen`, mg/kg	ulıwma, %	Ha`reket­shen`, mg/kg
0-6	0,54	0,043	0,12	18,0	1,5	250,0	7,3
6-22	0,27	0,024	0,12	2,2	1,6	300,0	6,5
22-40	0,19	0,021	0,08	2,0	1,5	120,0	5,2
60-82	0,19	0,018	0,09	1,7	0,8	50,0	6,1

JUWMAQLAR

1. Kebr topıraqlardın’ quramında gumus mug’darı su’rim qatlamında 0,27-0,54% a’tirapında baqlanadı. Su’rim astı qatlamında bolsa, 0,067-0,071% ti quraydı ha’m to’mengi qatlamlarda gumustın’ mug’darı 0,27 dan 0,19% ke shekem kemeyiwi baqlanadı. Uliwma azot mug’darı su’rim qatlamında 0,024-0,043%, su’rim astı qatlamında bolsa, 0,021-0,019 % a’tirapında terbelip turadı, to’mengi qatlamlarga qarap sezilerli da’rejede kemeyip baradı. Topıraq quramındag’ı gumus mug’darının’ ulıwma azot mug’darı menen baylanıslı ekenligi anıqlang’an. Sonday-aq, uglerodtın’ azotqa bolgan qatnası topıraq profilinde 7,4 den tomengi qatlamlarda 3,7 ge shekem baqlandı.

2. Kebir topıraqlardın’ quramındag’ı ulıwma fosfor mug’darı surim qatlamında 0,237-0,262%, su’rim astı qatlamlarında 0,199-0,208% ti quraydı ha’m to’mengi qatlamlarga qarap, a’ste-aqırın kemeyip barıwı menen sıpatlanadı, yag’nıy 0,122-0,134% a’tirapında terbelip turadı.

Kebir topıraqlardın’ quramındag’ı ha’reketshen fosfor menen ju’da kem da’rejede ta’miyinlengen bolıp, su’rim qatlamında 19,8-24,1 mg/kg, su’rim astı qatlam quramında 15,7-19,7 mg/kg di qurap, to’mengi qatlamlarga qarap sezilerli da’rejede kemeyip baradı, yag’nıy 4-7,5 mg/kg ga shekem xareketlenedi.

3. Kebir topıraqlardag’ı xa’reketshen kaliy mug’darı topıraq profilinin’ barlıq qatlamlarında ortasha da’rejede ta’miyinlengen, yag’nıy 231-295 mg/kg a’tirapında terbelip turadı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar

• A. Abdukarimov, N.F. Bespalov “Agromeliorativnaya effektivnost drenaja”.
• M. Abdullayev, A. Maqsudov “Tuproqshunoslik asoslari va tuproqlar geografiyasi”. T. “O`qituvchi”, 1988 y.
• Abdullayev S. Tuproq melioratsiyasi. – T.: 2000. -157-159 b.
• Averyanov S.F. – Borba s zasoleniyem oroshaemix zemel. Moskva, 1978.
• Arinushkina E. V. Rukovodstvo po ximicheskomu analizu pochv. – M., 1961,-490 s.
• Arnold A. Flourine in drinking water, its effect on dental caries // J. amer. Dent. Ass. 1948. v.36
• Besednov N.A. Opiti promivki I osvoeniya tyajelix sulfatnix solonchakov. “Pochvovedeniye” 1954 g.
• Besednov N.A. Melioratsiya zasolennix pochv. Moskva, 1954 g.
• Bespalova N.F. I dr. Puti intensifikatsii melioratsii zasolennix zamal Sredney Azii. Tashkent. 1985 g.
• Bowen H.J.M. Trace elements in biochemistry. New- York- London Academic Press, 1966.- 241 p.
• Gerbenikov V.N. – drejnax zasolennix zamel. Tashkent. 1968 g.
• Kaurichev I.S., Panov N.P., Rozov N.N. I dr. Pochvovedeniye. M. 1989.
• Kovda V.A. Solonchaki I solonsi M- L. 1937.

Dıqqatlarıńız ushın raxmet!