Tash mau no’kis filiali “Agranomiya” fakulteti “Jipekshilik” talim bag’dari 2-kurs student Japaqova Qundizdin’ Tut teregi biologiyasi paninen “O’z betinshe” jumisi

2. Meva ekinlarining guruhlanishi

buta

ko’p yillik o’tchil

o’simliklarga bo’linadi

chala buta

Er ustki qismining tuzilishi,

xosil berishi, uzoq yashashi va boshqa

belgilariga ko’ra, meva va

rezavor-meva o’simliklarini

daraxt

• Meva daraxtlarining er ustki qismi bitta poyadan - tanadan iborat. Ular baland buyli, yog’ochi pishik bo’lib, tez shoxlaydi xamda mul xosil beradi, lekin kechrok xosilga kiradi. Ularning ekkandan to xosilga kirib, so’ng qurigancha rivojlanish cikli uzoq davom etadi.
• Butalar mevali o’simliklar bo’lib, katta tup shaklida o’sadi, deyarli bir xil yug’onlikdagi bir qancha novdasi bo’ladi. Krijovnik, smorodina va xokazolar shu guruxga kiradi.
• Chala butalar novdasining faqat pastki qismi yog’ochlashgan, yoqori qismi qishda qurib qoladigan ut o’simliklardir. Ularning er ustki qismi 2 yil yashab keyin quriydi. İldizi esa ko’p yil yashaydi. Bu guruxga malina, chernika va boshqa rezavor-meva o’simliklari kiradi.
• Ko’p yillik o’tchil o’simliklarga zemlyaniqa, klyukva va qulupnay kiradi.

• Meva o’simliklari bir uyli, guli ikki jinsli (olma, nok, olcha va boshqalar); bir uyli, lekin guli ayrim jinsli (yong’oq, pekan, funduk va boshqalar); ikki uyli, guli ayrim jinsli (pista, anjir, qulupnay va boshqalar) bo’ladi. Meva o’simliklarining deyarli xammasi asalarilar, ayrimlari (funduk, yong’oq, pista) shamol yordamida changlanadi.

• Meva va rezavor-meva o’simliklari turli vaqtda xosilga kiradi. Bu ularning turi, naviga, payvandtagiga, ekologik sharoit va qo’llangan agrotexnika usullariga bog’lik. Xosilga kirish vaqtiga qarab, o’simliklar erta va kech xosilga kiradigan turlarga ajratiladi. Xar bir navning xam, o’z navbatida, erta va kech xosilga kiradigan turlari bor. Keng tarqalgan meva o’simliklarining xosilga kirish va yashash davri
• 6-jadvalda berilgan.

• Ma`lumotlarga ko’ra, qisqa tanali meva daraxtlari uzun tanalilarga qaraganda 2-4 yil oldin xosilga kiradi, lekin ularning yashash davri qisqa bo’ladi. Odatda, erta xosilga kiradigan turlar kech kiradiganlarga qaraganda kamrok yashaydi. Masalan, olma Renet Simirenko navi 4-5 yildan keyin xosilga kiradi, 30-yoshga etganda esa, uning asosiy shoxlari quriy boshlaydi. Kandil. Sinap 9-11 yildan boshlab xosilga kirsa-da, lekin 45-50 yoshga borganda xam baquvvat bo’ladi.