Tasdiqlayman” Yangiqo’rg’on tumani 1-son kasb-hunar maktabi direktori N. U. Mirzakarimov “

P=mg+ma

ga teng boʼlad.
Agar jism xuddi shunday tezlanish bilan pastga harakatlansa esa,jismning ogʼirligi ma qadar kamayadi. Bu hodisaga esa vaznsizlik deb aytiladi,va uning son qiymati

P=mg-ma

Bilan ifodalanadi.
Mavzunu mustahkamlash uchun nazariy va amaliy topshiriq va savollar.
1.Lift pastga qarab 4,5 m/s² tezlanish bilan tushmoqda. Undagi jism ogʼirligi necha marta kamayadi?
2.Agar yuqoriga koʼtarilayotgan yoki tushayotgan lift tormozlana boshlasa,undagi odam qanday holatda boʼladi?
3.Jism gorizontal yoʼnalishda tezlanuvchan harakatlansa,uning ogʼirligi oʼzgaradimi?

12-mavzu. JISMNING BIR NECHA KUCH TA’SIRIDAGI HARAKATI

Reja;

1.Teng taʼsir etuvchi kuch nima?
2.Jismlarning qiya tekislikdagi harakati.
3.Jismlarning bloklardagi harakati.
Nyutonning ikkinchi qonunini o‘rganishda jismga faqat bitta kuch ta’sir etayotgan hol ko‘rib chiqilgan edi. Nyutonning uchinchi qonunini o‘rganishda jismlar ta’sirlashganda bir nechta kuchlar o‘zaro ta’sirlashishini ko‘rdik.Kundalik turmushda ham jismga faqat bitta kuch ta’sir etadigan hol kuzatilmaydi. Harakatlanayotgan jismlarga tortuvchi kuchdan tashqari ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Gorizontal sirtda turgan m massali jismga Ft tortuvchi kuch ta’sir qilayotgan bo‘lsin. Bu paytda unga Fish ishqalanish kuchi ham ta’sir qiladi. Agar Ft > Fish bo‘lsa, jism harakatga keladi. Bunda jismning olgan tezlanishini aniqlash uchun qaysi kuchdan foydalanamiz? Bunda teng ta’sir etuvchi kuch tushunchasidan foydalaniladi. Teng ta’sir etuvchi kuch deyilganda jismga qo‘yilgan barcha kuchlarning geometrik yig‘indisi, ya’ni natijaviy kuch tushuniladi.

F=F_t-F_ish

Jismning olgan tezlanishi Nyutonning ikkinchi qonuniga koʼra

a= F_t-F_ish/m

bilan aniqlanadi.
Qiya tekisliklarda tgα≥μ boʼlsa jism qiya tekislik boʼylab pastga qarab a tezlanish bilan harakatlanadi. Tezlanishni topish uchun ma=mg.sinα-μmgcosα tenglamani tuzamiz. Tenglikning ikkala tomonini m ga qisqartirib,