Adabiyot insonlarning aihiy kechinmalarini so’z orqali ifodalab kelgan san'at turidir

1. Darsni jihozlash:
a) slayd, kodoskop

b) ko’rgazmali qurollar

d) tarqatma test va savollar

e) adabiyotlar.

DARSNING XRONOLOGIK XARITASI.

№	DARSNING XRONOLOGIK XARITASI	VAQTI
1	Tashqiliy qism	daqiqa
2	o’qituvchining kirish so’zi	daqiqa
3	o’quvchilarning bilimini tekshirish	_ daqiqa
4	Yangi mavzuning bayoni	daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash	daqiqa
6	Darsning yakuni	daqiqa
7	Uyga vazifa	daqiqa
	Jami	daqiqa

12. DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI.

№	Dars Bosqich-lari	Ta’lim beruvchining Faoliyati	Ta’lim oluvchining faoliyati	Texnologiya
				Metod	Shakl	Vosita
1	Tayyor-lov __ daqiqa	Maqsad va natijalarni belgilash, mantiqiy struktura va texnologik xarita tuzish. Kichik guruhlarni shakllantirish va ularga topshiriqlar berish. Maqsad: o’quvchilar bilimlarini tekshirish yangi mavzuni o’zlashtirish	O’quvchilar darsga kirmasdan oldin maxsus belgili qog’ozlarni olib, o’sha qog’ozchada ko’rsatilgan guruhga borib o’tiradi.	Noan’anaviy	Guruh-larni shakl-lantirish	Taqsimlash qog’ozchalari
2	Mavzuga kirish __ daqiqa	Darsni boshlanishidan oldin o’quvchilar bilan tanishadi. Mavzu nomi, maqsad,natija va baholash mezonlarini e’lon qiladi.Tanishuvda “_____________________________” usulini qo’llash.	Mavzu nomi, maqsad, natija va baholash mezonlarini daftariga belgilab oladi. O’quvchilar o’zining fikrlarini yozadi.	Mavzu _____________________________________________________________________________	Guruh-lar	Ko’rgazma doska, bo’r
3	O’quvchi-larning oldingi bilimlarini tekshirish _____ daqiqa	O’quvchilarning oldingi bilimlarini tekshirish maqsadida boshlang’ich nazorat olinadi (savollar ilova qilinadi)	O’quvchilar javoblarni belgilashadi. Odob axloq bo’yicha qo’shimcha malumotlar olishadi.	An’anaviy nazorat usuli	Guruh	Savollar Doska va bo’r, o’quv daftarlari
4	Yangi mavzu-ning bayoni _____ daqiqa	Yangi mavzu bayon qilinadi. Ko’rgazma yordamida mavzuni tushunturadi. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________	Mavzuga oid ma’lumotlarni yozib olishadi. Ko’rgazmadagi, tarqatma materialdagi ma’Iumotlarni kuzatishadi.	Ma’ruza yangi mavzu bayon qilish davomi-da slayd ko’rgaz- madan foydala niladi. Hayotdan misollar keltiriladi.	Guruh-lar	Slayd, mavzu bo’yicha yozilgan materiallar doska va bo’r
5	Taqdimot ______ daqiqa	Savollar beradi. Kichik guruhlarda bajariladigan ishlarni eshitadi, kamchiliklarni tuzatadi.G’olib guruxni e’lon qiladi.O’quvchilar baholanadi.	Frontal savollarga javob berishadi.Qo’ shimcha savollarga javob beradilar. Guruh sardorlari mustaqil ishni taqdim qiladi.	Muhokama va mustaqil ishlash	Guruh-chalar	Daftar, doska va boqa. Baholash mezonini varag’i.
6	Baholash ____ daqiqa	Kichik guruhlarga berilgan topshiriqlar va savollar natijalarini umumlashtiradi. Qaysi guruh g’olib ekanligini e’lon qiladi.	Guruhchalar bir-birlarini Baholaydilar. Javoblarning to’grisini yozib oladi	Munozara	Guruh-chalar	Doska, bo’r, ko’rgazmali qurollar, tarqatmalar
7	Umum-lashtirish _____ daqiqa	Guruhlarning faoliyatlari umumlashtiriladi. Faol o’quvchilar alohida ko’rsatiladi. O’quvchilar baholanadi va baholar izohlanadi.	Tinglaydilar. Umumlashtirish bo’yicha, fikrlarini bildiradilar.	Sunbat-mulohaza	Guruh-chalar	Baholash mezonlari varaqasi.
8	Darsga yakun yasash ____ daqiqa	Darsni yakunlaydi. Uyga vazifa beradi o’quv adabiyoti ________________________________________________________________________________________	Tinglaydilar. Topshiriqlar o’quv adabiyotlar nomini yozib oladilar.	Ma’ruza	Umumiy	Ma’ruza matni o’quv adabiyotlar, daftarlar, doska va bo’r

DARS BOSQICHLARINING MAZMUNI.

1. Tashkiliy qism:

O’qituvchining o’quvchilar bilan salomlashishi, davomatini aniqlash, o’quv xonasining tozaligi va o’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligini tekshirish.

2. O’qituvchining kirish so’zi:

Bu bosqichda, o’qituvchi o’tiladigan yangi mavzu nomi, dars o’tish rejasi bilan o’quvchilarni tanishtiradi.

MAVZU: AHMAD YASSAVIY.

REJA:

1.Yassaviy-tasavvuf ilmining yirik vakili.

2.Ahmad Yassaviy shaxsi haqida tushunchalar.

3. «Devoni hikmat» hikmatlar xazinasi.

4.Hikmatlarda insoniy fazilatlar iymon va etiqot tuyg’ular ifodasi.

O’qituvchi o’quvchilar diqqatini yangi mavzuga jalb etishi va ularni o’zlashtirishga tayyorlashi kerak.

3. O’quvchilarning bilimini tekshirish:

Bu bosqichda o’qituvchi mashg’ulot mavzusi mazmunidan kelib chiqqan holda yangi pedogogik texnalogiyalar asosida o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilar o’zlashtirgan bilimlarini quyidagi so’rov usullaridan foydalangan holda aniqlashi kerak.

Yakka savollar.

1. 
   Xadis ilmi tarixiga bir nazar to’g’risida ma’lumot bering?
   
2. 
   IV asr – Xadis ilmi tarixidagi oltin asir haqida tushunchangiz.
   
3. 
   Imom Buxoriy-buyuk muhaddas xaqida gapirib bering.
   
4. 
   Muhaddasning boy ijodiy merosi to’g’risida so’zlab bering.
   
5. 
   «Al-Jome, As-saxix»- ulug’ ma’naviy qomusi xaqida tushunchangiz.
   

4. Yangi mavzuni tushuntirish:

Bu bosqichda o’qituvchi o’quv dasturiga asoslanib, o’quvchilarga kerakli bilim doirasi bo’yicha mavzuni tushuntiradi.
Mavzuga oid tayanch atamalar: Shayxulmashoxiy, mutasavvif, tasavuf, uchmox, obu gil, sufiy, tarki dunyo.

Tarixda shunday zotlar o’tishganki, ular o’zlarini, o’zliklarini anglab yetish uchun inson, uning asli qayerdan, dunyoga nima uchun kelgan, nima uchun yashaydi va qayerga ketadi kabi savollarga javob axtarganlar va har birlari bu haqiqatga yetishish uchun o’z yo’llarini (tariqatlarini) kashf etganlar. Shunday muborak zotlardan biri Ahmad Yassaviy edi.

Rivoyat qilinishicha, payg’ambarimiz sahobalari bilan xurmo yeb, suhbatlashib o’tirgarilarida ularga qarab: «Qay biringiz mana bu omonatimni kelgusi izdoshlarimizga yetkazgaysiz?» deb so’raydilar. Bu vazifani bajarishni Arslonbobo o’z zimmasiga olishini bildiribdi. Shunda payg’ambar alayhissalom unga bir xurmo beribdilar va: «Mendan keyin Ahmad ismli bir bola dunyoga keladi. Siz, albatta, uni izlab toping va unga bu xurmoni bering, u ummatimda islom dinini quvvatlantiruvchi eng yetuk kishi bo’ladi», degan ekanlar. Hazrati payg’ambarning duoi barokati ila Arslonbob uzoq umr ko’ribdi va omonatni topshirish uchun ko’p yurtlarni kezib chiqibdi. Ahmadning otasi vafot etgan yili Turkistonga kelib, payg’ambarimiz tavsiflagan bolani ko’ribdi va unga salom beribdi. Salomga alik olgach, bola Arslonbobga qarab: «Bobo, omonatimni bering»? deb so’rabdi. Arslonbob nogohoniy savoldan shoshib qolib, undan: «Ey valiy, sen buni qaydin bilursan», deb so’rabdi. «Olloh bildirdi», deb javob beribdi bola, Payg’ambar alayhissalom omonatlarini egasiga topshirgach, Arslonbob Olloh huzuriga rixlat qilgan ekanlar.

Har kimga ham nasib etavermaydigan bunday sharaf Olloh oshig’i bo’lmish zotlargagina karomat qilinadi.

Alimad Yassaviy hayoti va ijodiga nazar solsak, rivoyat va she’rdagi karomat ayon bo’lganday bo’ladi.

«Turkiston mulkining shayxul mashoyixi» (Navoiy, «Nasoyim ul-muhabbat») Ahmad Yassaviy Qozog’istonning Sayram viloyatida ma’rifat va javonmardlikka ixlosi baland bo’lgan eng nufuzli Ibrohim ota oilasida 1041- yilda tug’ilgan. Onasi Muso shayxning qizi Oysha xotun edi. Ahmad ota-onasidan juda erta judo bo’ladi. Yetti yoshida Yassiga borib birinchi ma’naviy ustozi Arslonbob bilan uchrashadi va ilk saboqni undan oladi. Arslonbobning da’vati bilan Buxoroga boradi. O’sha paytlar Buxoro ilm-ma’rifatning nufuzli markazlaridan bo’lib, u yerda Ahmad Yassaviy, eng avvalo, diniy va tasavvufiy ilm sirlarini o’rganishga kirishadi. Arab, fors tillarini o’rganadi Ahmad Yassaviy hayotidagi eng muhim voqea mashhur mutasavvuf olim shayx Yusuf Hamadoniy bilan uchrashgani va unga murid tushgani bo’ldi. Yassaviy tezda shayxning e’tiborini qozonadi, undan olgan ilmlari bilan komillik martabasiga erishadi. Shundan so’ng Turkiston sari yuzlanadi va yangi bir tariqatga asos soladi. Bu tariqat turkiy xalqlar orasida «Yassaviya tariqati» nomi bilan shuhrat qozondi.

Yassaviy tariqati ilk marta turkiy tilda talqin etilganligi, islom dini va uning muqaddas kitobi Qur’onni baland rutbada tutganligi, fors tilidagi tasavvuf tajribalaridan foydalanganligi, shuningdek, turkiy axloq, e’tiqod va ishonchni aks ettirganligi bilan boshqa tariqatlardan farq qiladi. Yassaviy tariqatining keng xalq ommasi qalbi va shuuriga oson o’rnashganligi boisi ham shundadir.

Ahmad Yassaviy hikmat yozish an’anasini boshlab bergan ijodkor. U «Devoni hikmat»ida shariat (islom dini qonun-qoidalari va urf-odatlari), tariqat (tasavvuf maslagi), ma’rifat (ishqi ilohiy), haqiqat (Olloh va unga erishmoq) ni targ’ib qildi.

Ahmad Yassaviyning fikricha, haqiqat — qalbda. Qalb esa Ollohmng mulki. Butun olam bilan m’nan uyg’unlashish — oliy saodat. Saodat — ma’rifat nurlari bilan ong va ruhni tiniqlashtirishdir.

Ayo do’stlar, hech bilmadim men yo’limni,

Saodatqa bog’lamadim men belimni.

G’iybat so’zdan hech yig’madim men tilimni

Nodonligim meni rasvo qildi, do’stlar.