«tasdiqlayman» Urganch tumani tarmoqli texnikumi direktori Z. Saidniyozova

«Ot kuchi» atamasi kuchni emas balki quvvatni anglatadi. Mashhur fizik olim Jeyms Vatt aniqlashicha, 1 ta ot 1 minutda 100 fut (30 metr) chuqurlikdan 330 funt (150 kg.) ko’mirni blokka bog’langan arqon orqali tortib chiqara olar ekan. Ana shu ishni bajaradigan quvvat 736 vattni tashkil etadi.

Kinеtik enеrgiya jism mехanik harakatining o’lchоvidir va bu harakatni vujudga kеltirish uchun bajarilgan ish bilan bahоlanadi.
Agar F kuch tinch turgan jismga ta’sir etib, unga harakat tezligini bersa, u holda dA ish bajarib, jismning harakat energiyasini shu bajarilgan ish miqdoriga oshiradi. Shunday qilib, bu bajarilgan ish jismning kinetik energiyasining ortishiga olib keladi.
𝑑𝐴 = 𝑑𝑊_𝑘

Nyuton II qonunining skalyar ko‘rinishidan foydalansak,


𝐹 = 𝑚 ^𝑑𝜗
𝑑𝑡
bajarilgan ishni quyidagicha ifodalashimiz mumkin:


𝑑𝐴 = 𝐹𝑑𝑆 = 𝑚 ^𝑑𝜐 𝑑𝑆
𝑑𝑡
𝜗 = ^𝑑𝑆, bo’lgani uchun, 𝑑𝐴 = 𝐹𝑑𝑆 = 𝑚 ^𝑑𝜐 𝑑𝑆 = 𝑚 𝜗 𝑑𝜗 = 𝑑𝑊_𝑘
𝑑𝑡 𝑑𝑡

To‘la kinetik energiya ifodasi esa,

^{𝑊 =} ∫^{𝜗 𝑚𝜗𝑑𝜗 = 𝑚} ∫^{𝜗 𝜗𝑑𝜗 = 𝑚𝜗2
𝑘 0 0} 2

Shunday qilib, - tezlik bilan harakatlanayotgan m – massali jismning kinetik energiyasi

m ²
W_k  ₂
ga teng ekan. Kinetik energiya m – massaga bog‘liq bo‘lishi bilan birga harakat tezligining funktsiyasi hamdir.
Potentsial energiya - umumiy mexanik energiyaning bir qismi bo‘lib, jismlarning bir- biriga nisbatan qanday holatda turishi va ular orasidagi ta’sir kuchlarining xarakteriga bog‘liqdir.

W_n  _ dW_n
h
_ Pdh  mgh
0

Agarda jismlarning o‘zaro ta’siri kuch maydonlari orqali bajarilsa (masalan, elastik kuch maydoni, gravitatsiya kuchi maydoni, elektr ta’sir kuchi maydoni) bu holda jismni ko‘chishida bajarilgan ish, bir nuqta bilan ikkincha nuqta orasidagi traektoriyaga bog‘liq bo‘lmay, jismning boshlang‘ich va oxirgi holatiga bog‘liqdir. Bunday ish bajaradigan maydonlar potentsial maydonlar deb ataladi va ularda ta’sir qiluvchi kuchlar konservativ kuchlar deb ataladi.

Agarda kuch bajargan ish harakat traektoriyasiga bog‘liq bo‘lsa, bunday kuchlar disssipativ kuchlar deb ataladi.
Kuchning potentsial maydonida turgan jism W_n - potentsial eneriyaga ega bo‘ladi.
Odatda, jismning ma’lum bir holatdagi potetsial energiyasini nol deb hisoblab, uni hisob boshi deb, belgilashadi. Boshqa holatdagi energiya hisob boshidagi holatga nisbatan aniqlanadi.
Shuning uchun ayrim vaqtlarda
potentsial energiyalar farqi degan tushunchadan foydalaniladi. Jismga
qo‘yilgan konservativ kuchlar bajargan ish, shu jism potentsial energiyasini o‘zgarishiga tengdir.
Tizimning to’liq enеrgiyasi, dоimо mехanik harakat va o’zarо ta’sir enеrgiyalarning
yig’indisidan ibоratdir.
W  W_k W_п
Enеrgiyaning saqlanish qоnuni – ko’pgina tajribaviy ma’lumоtlarning umumlashgan natijasidir. Bu qоnunni miqdоr jihatdan nеmis vrachi Y.Mayеr va nеmis tabiatshunоsi G.Gеlmgоltslar ifоdalab bеrishgan.

W_k  W_n
 W  const