"Tasdiqlayman" T. D. T. U. T. F. akademik litseyi

4.Gravitatsion doimiy ,uni tajribaviy yo`l bilan aniqlash .

Bizning sayyoramizda insoniyat tarixida birinchi marta sobiq SSSRda 1957-yil 4-oktabrda Yerning sun’iy yo‘ldoshi uchirildi. Yo‘ldosh shar shaklida bo‘lib, diametri 58 sm, massasi 83,6 kg edi. Yo‘ldosh yer atrofi ni 1400 marta aylanib chiqib, umumiy holda 60 million km masofani bosib o‘tdi. 1961-yil 12-aprelda inson birinchi marta kosmosga chiqdi. Birinchi kosmonavt Yuriy Alekseyevich Gagarin sobiq SSSR fuqarosi edi. Keyinchalik, 1969-yil 20-iyulda amerikalik astronavtlar Neyl Armstrong va Edvin Oldrinlar birinchi bo‘lib Oyga qo‘nishdi.Quyosh sistemasiga kiruvchi sayyoralarga borish uchun kosmik kemaga ikkinchi kosmik tezlik berilishi kerak. Uning son qiymati 11,2 km/s ga teng.Olis yulduzlarga borish uchun esa Quyosh sistemasining tortish kuchini yengib chiqib ketish kerak. Buning uchun kosmik kema uchinchi kosmik tezlikka ega bo‘lishi kerak. Uning qiymati 16,7 km/s ga teng.Kosmosni zabt etgan fazogirlar orasida bizning vatandoshlarimiz V. Jonibekov va o‘zbek millatiga mansub S. Sharipov hambor. Birinchi kosmik tezlik

Ikkinchi kosmik tezlik

Uchinchi kosmik tezlik

Masalalar yechilishi

1. Tayanchga mahkamlangan prujinaga 50 g massali jism osilgan. Jismning og`irligi nimaga teng?

Berilgan: Formula: Yechish:

m = 50 g = 0,05 kg P = mg P = 0,05 kg · 10 m/s² = 0,5 N

g = 10 m/s²

P = ? Javob: P = 0,5 N

2. Prujina ustiga qo`yilgan tayanchga 80 g massali yuk qo`yilgan. Muvozanat holatda jismning og`irligi nimaga teng?

Berilgan: Formula: Yechish:

m = 80 g = 0,08 kg P = mg P = 0,08 kg · 10 m/s² = 0,8 N

g = 10 m/s²

P = ? Javob: P = 0,8 N

3.Oy bilan Yerning tortishish kuchini hisoblang.

Berilgan: Formula: Yechish:

M₁ = 7*10²² kg F = G m₁*m₂ / R² F = 6,67*10^-11 Nm² / kg²*6*10²⁴ kg*7*10²² kg/

M₂ = 6*10²⁴ kg (3,8*10⁸ m)² = 19,4*10^-19N

R = 3,8*10⁸ m

G = 6,67*10^-11 Nm² / kg²

F = ?





Xulosa

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Butun olam tortishish qonuni.Kosmik tezliklar mavzusi orqali fanni mexanika bo’limini mustaqil ravishda ham o’rganish mumkin. molekulyar fizikasi bo’lining dolzarbligi to’liq yoritilib berilgan. Butun olam tortishish qonunining mohiyati jisimlarning o`zaro tasiri texnikadagi o’rni avzalligi grafiklari to’liq yoritilib berilgan.

Butun olam tortishish qonunining formulalari to’liq yoritilgan. Misollar keltirilgan va mavzuga doir chizmalar va testlar berilgan xulosa qilib shini aytishmumkinki o’quvchi bo uslubiy qo’llanma asosida mexanika bo’lini yaxshi tushunib oladi.