Tasdiqlayman” Qorako’l tuman 2-son kasb-hunar maktabi direktori L. Jo’rayev 2020 yil

teskari ulanish.- Kontaktga keltirishning boshlang‘ich vaqtida p- sohadagi kavaklar miqdori n-sohadagidan, n-sohadagi elektronlar miqdori p-sohanikidan katta bo‘ladi. Shuning uchun kontakt sohasiga tok tashuvchilarning diffuziyasi vujudga keladi. Bunda n-sohadagi elektronlar p-soha tomon, p-sohadagi kavaklar esa n-soha tomon ko‘chadiki, unga bir xil ishorali zaryadlarning itarilishi yoki turli ishorali zaryadlarning tortilishi sabab bo‘lmaydi. Diffuziya hosil bo‘lishining asosiy sababi kontakt sohadagi tok tashuvchilar konsentrasiyasining turlicha bo‘lishidir.

n-sohadan p-sohaga elektronlarning siljishi natijasida kontakt chegerasida musbat zaryadli atomlar – ionlar qoladi. Ular musbat qo‘zg‘almas zaryadlarning konsentrasiyasi ortiqcha bo‘lishiga olib keladi. Natijada bu soha elektronlarga kambag‘al bo‘lib qoladi. Xuddi shundau jarayon natijasida p – sohada manfiy zaryadlar konsentrasiyasi ortib, soha kavaklarga kambag‘al bo‘lib qoladi. Kontakt sohasida bunday kambag‘allashtirilgan sohaning vujudga kelishi kondensator qoplamalariga o‘xshash turlicha zaryadga ega bo‘lgan ikki qatlamni hosil qiladi. Natijada u potensiallar ayirmasi va maydon kuchlanganligi E_k bo‘lgan elektr maydonini hosil qiladi. Uning yo‘nalishi shundayki, asosiy tok tashuvchilarning kuchishiga imkon beradi.

stabilitron;- Diodlardagi elektr buzilishida jarayonning qaytar bo’lishi katta amaliy ahamiyatga ega. Chunki bunda teskari tokning biror kichik qiymatidan boshlab dioddagi potensial tushuvi tokka bog‘liq bo’lmay qoladi. Yarim o‘tkazgichli diodning bu xususiyati uni kuchlanishni stabillovchi element qilib ishlatish imkonini beradi. Bunday yarim o‘tkazgichli diodlar stabilitronlar deb ataladi

varikap;- Yarim o‘tkazgichli diodlar bir qancha kattaliklar bilan xarakterlanadi. Masalan, to‘g‘ri ulanish kuchlanishining qiymati 1 V yoki 0,5V bo‘lgandagi to‘g‘ri tokning kattaligi, buzilish kuchlanishining 80% ni tashkil qiladigan teskari kuchlanishning kattaligi; p-n o‘tish sig‘imi, to‘g‘rilash xususiyati saqlanadigan chastota va temperatura diapazoni, to‘g‘rilashda hosil qilinadigan tokning mumkin bo‘lgan eng katta qiymati va boshqalar. Bu kattaliklarni baholashda diodning ekvivalent sxemasidan foydalaniladi. Undagi sig‘imning kattaligi tashqi kuchlanishga bog‘liq ravishda o‘zgaradi. Diodga qo‘yilgan kuchlanish o‘zgarishi p-n o’tishning kengligini o’zgartiradi. Bu o’zgarish kondensator qoplamalari orasidagi masofaning o’zgarishiga mos keladi. p-n o’tishning bu xususiyati diodni boshqariluvchi sig‘mli element qilib ishlatish imkonini beradi. Bunday diodlarlar varikaplar deb ataladi.