Tasdiqlayman” О’quv ishlari prorektori

Қудуқ тўхтатилгандан кейин унга кирадиган газ оқимининг ҳисобга олиш.
Газ оқимини ҳисобга олиш зарурияти, қоида бўйича, у ўзоқ вақт давом этганда, масалан, кичиқ дебитли қудуқларда, шунингдек, босимнинг тикланиш эгри чизиғининг сўнгги участкаларини тўзиш ва қайта ишлаш мумкин бўлмаган ҳолларда келади.
Босимнинг тикланиш эгри чизиғини газ оқимининг ҳисобга олган ҳолда қайта ишлаш учун дифференциал ва интеграл методларини фойдаланилади. Бу методларни турли қудуқларда қўллаш шуни кўрсатадики, улар айрим ҳолларда турли натижалар беради. Шу сабабли катта аниқлиқни талаб қиладиган ҳисоблашларда, айниқса ҳар хил таркибли қатламларда икки турдаги методни ҳам қўллаш мақсадга мувофиқдир.
Қўйида босимнинг тикланиш эгри чизиғини ҳар бир турдаги методларда бири билан қайта ишлаш методикаси келтирилдаи.
Дифференциал метод.Босимнинг тикланиш эгри чизиғи қўйидаги формула бўйича қайта ишланади:
(V.17)
бунда
(V.18)
(V.19)
(V.20)
(V.21)
(V.22)
V(t) – қудуққа t вақти мобайнида кирган газ ҳажми, см³; q(t) – t моментда қудуққа кирган газ оқими, см³/с; , - t ва t=0 моментда мос равишда қудуқдаги ўртача босим, кгс/см^2; р_m, p₀-t моментда қудуқ туб ива оғзидаги босим, кгс/см²; Q₀ – қудуқнинг тўхтатишдан олдинги дебити, см³/с; _куд – қудуқ ҳажми, см³.
Фаввора қувурлари мавжудлигидаги _куд қувур орти бўшлиғи ва фавора қувурлари ҳажмларини йиғиндиси сифатида аниқланади.
Интеграл метод. Босимнинг тикланиш эгри чизиғини қайта ишлаш қўйидаги формула бўйича амалга оширилади:
(V.24)
бунда t – босимнинг тикланиш муддати; = nt – ўлчамсиз вақт;



- интеграллаш параметри, 0 дан t гача ўзгаради, ; - оқим йиғиндисининг функцияси.
ни ҳисоблаш учун босимнинг тикланиш эгри чизиғи координаталарида тўзилади. Бунинг учун параметр белгиси (V.8 - расм). Бўлган абсцисса палеткаларидан фойдаланилади. График интеграллаш ёрдамида (V.25) формула бўйича майдони топилади. V (t) миқдори дифференциал методдаги сингари аниқланади. Қайта ишланган босимнинг тикланиш эгри чизиғи қўйидаги координаталарда тўзилади:

Босимнинг тикланиш эгри чизиғини ҳисоблаш ва қайта ишлаш натижалари V.5—V.8-жадвалларда ва V.9-расмда келтирилган. V.6-жадвалдан кўриниб турибдики, қудуқда келадиган газ оқими амалда у беркитилганидан сўнг 3 минут ўтгач тўхтаган, шу сабабли уни бундан кейин ҳисоблаш мақсадга мувофиқ эмас.
Температуранинг барқарорлашув даври нинг маълум қийматлари ва нинг айрим берилган миқдори бўйича баҳоланади. Бунда дан Т қийматининг фарқланиши ва Т_н.к га нисбатан шартли равишда барқарорлашуви ҳисобга олинади. нинг миқдори берилганмасаланинг шартлари бўйича, шунингдек, техник шартлар бўйича ҳам аниқланиши мумкин, масалан, ўлчов асбобларининг бехато ишлаши билан ҳам. Барқарорлашув даврини баҳолаш учун қўйидаги формуладан фойдаланилади:

Температуранингн барқарорлашувини ҳисобга олган ҳолда босимнинг тикланиш эгри чизиғини қайта ишлаш баён қилинган метод бўйича амлга оширилади.