Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor Xodjaniyozov. S. U

3. Ma’ruza turlari va ularning tasnifi.
Hozirgi sharoitda ma’ruzalarning quyidagi xususiyatlari ahamiyati oshib bormoqda:
● axborot berish, uzatish (mavzu bo’yicha to’g’ridan-to’g’ri axborot va ma’lumotlar beriladi);
● motivatsion (fan, bilimga ehtiyoj, nazariyaga ishonch va o’rganiladigan mavzuning amaliy ahamiyatiga qiziqishni uyg’otish);
● tashkiliy-yo’naltiruvchi (manbalar va o’quv adabiyotlariga yo’naltirish, mustaqil ishni tashkil etish bo’yicha maslahatlar);
● kasbiy-tarbiyaviy (kasbga sadoqat ruhida tarbiyalash, kasbiy etika va maxsus qobiliyatlarni rivojlantirish);
● metodologik (tushuntirish, tahlil qilish, interpretatsiya va oldindan bilishning ilmiy uslublari);
● baholash va rivojlantiruvchi (fikrlash, idrok qilish, munosabat bildirish, baholash) qobiliyatlarini shakllantirish.
Hozirgi kunda ma’ruzaning axborot berish, uzatish funktsiyasi o’z ta’sirini yo’qotmoqda. Bu albatta, axborot-kommunikatsiya vositalari yordamida turli xil axborot manbalarining yuzaga kelganligi bilan bog’liqdir. Shunga bog’liq holda ma’ruzaning yo’naltiruvchi hamda mustaqil ta’limga ehtiyoj oshishi bilan metodologik funktsiyasining roli ham oshib bormoqda. Yuqoridagilarga bog’liq holda ma’ruzachi o’z ma’ruzasini rejalashtirishda ma’ruzaning funktsiyasini birlamchi deb olishi muhim hisoblanib, ma’ruza sifati hamda samaradorligini belgilaydi.
Ma’ruzani rejalashtirishda uning qanday ma’ruza ekanligini hamda ma’ruza maqsadini to’g’ri aniqlash ham muhim hisoblanadi. Ma’ruzalar didaktik vazifasiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi:
1. Kirish ma’ruzasi. Bunday ma’ruzaning vazifasi talabalarga fan to’g’risida umumiy yo’nalish berish, ularda qiziqish uyg’otish, qo’yilgan savollar bo’yicha mustaqil fikrlash va javoblar izlashga yo’naltirishdan iborat. Bunday ma’ruzada tashkiliy-yo’naltiruvchi va motivatsion funktsiyalar ustun turadi.
2. Aniq muammo mavzusi bo’yicha ma’ruza. Ma’ruzada aniq bir muammo yoki mavzu bo’yicha ma’lumotlar namoyish etilib, tahlil qilinadi, xulosa chiqarilib isbotlanadi. Ma’ruzani rejalashtirishda axborot berish, tashkiliy-yo’naltiruvchi va metodologik funktsiyalarga ko’proq e’tibor qaratish talab etiladi.