“tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor prof. A. Soleev

13-MAVZU. AHOLI STATISTIKASI

1. Aholi soni va tarkibi statistikasi

Makroiqtisodiy statistika sotsial salohiyat (resurslar)ni o’rganishni aholi sonini o’rganishdan boshlaydi. Aholi sonini aniqlash manbai bo’lib quyidagilar hisoblanadi: vaqt-vaqti bilan o’tkazilib turiladigan aholi ro’yxati; aholining tabiiy o’sishi yoki kamayishi bo’yicha ma’lumotlar; aholining mexaniq harakatlari bo’yicha ma’lumotlar.

Aholining tabiiy o’zgarishini, ya’ni tug’ilganlar va o’lganlarni, nikohdan o’tgan va ajralishlarni fuqarolik holatini qayd qiluvchi idora (ZAGS)lar hisobga oladi. Aholining migratsiyasini, ya’ni bir mamlakat, viloyat, tuman va aholi yashaydigan punktlarga keluvchilarni hamda boshqa erga ketganlarni shaharlarda uy daftarida (o’tkaziladigan va chiqariladigan), qishloq joylarda esa qishloq kengashlarining xo’jalik daftarlari va ro’yxatlarida hisobga olib boriladi.

Ana shu hisobga olish va oldin o’tkazilgan aholi ro’yxati ma’lumotlariga statistik ishlov berish asosida har yili hisob-kitob qilish yo’li bilan butun mamlakatdagi va ayrim viloyat, tuman hamda shahar va qishloq aholisining yil oxiridagi umumiy soni quyidagicha aniqlanadi:

A1=A0+(Ato’g’-Ao’lish)+(Akel-Aket)

bu erda: A0 - aholining yil boshidagi soni; - joriy yilda tug’ilganlar soni; - joriy yilda o’lganlar soni; - joriy yilda kelganlar soni; - joriy yilda ketganlar soni. ' tugA l o A ' kel A ket A

Bunday hisoblashlarni shahar va qishloq, jins va yosh miqyosida ham bajarish mumkin.