«tasdiqlayman» O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: “ ” 20 yil dars rejasi

Download 462,24 Kb. bet 2/5 Sana 22.04.2022 Hajmi 462,24 Kb. #572852

Bog'liq
10- GRAVITATSION MAYDONDA HARAKAT

Bu sahifa navigatsiya:

• O`qituvchi: F.Ishbayev 10-Mavzu: GRAVITATSION MAYDONDA HARAKAT Reja: 1. Butun olam tortishish qonuni.
• 4.Kuchni ta’sir etuvchilarga ajratish va burchak ostida ta’sir etuvchi kuchlarni qo’shish. Tayanch iboralar

III Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	Mashg’ulot yakuni: Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi (-ilova).
Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

O`qituvchi: F.Ishbayev
10-Mavzu: GRAVITATSION MAYDONDA HARAKAT


Reja:
1. Butun olam tortishish qonuni.
2. Birinchi kosmik tezlik formulasini keltirib chiqarish.
3. Jismning bir necha kuch ta’siridagi harakati.
4.Kuchni ta’sir etuvchilarga ajratish va burchak ostida ta’sir etuvchi kuchlarni qo’shish.


Tayanch iboralar: Butun olam tortishish qonuni; gravitatsion doimiyning fizik ma'nosi; gravitatsion massa tushunchasi; kosmik tezliklar haqida tushuncha; birinchi, ik­kinchi va uchinchi kosmik tezliklar.

S iz 7-sinfda Yer o‘z atrofi da doimiy tortishish maydoni hosil qilishini va shu maydon orqali jismlarni o‘ziga tortib turishini bilib olgansiz. Demak, Yerda bo‘ladigan barcha harakatlarga tortishish maydoni o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.Faraz qilaylik, tog‘ cho‘qqisiga chiqib, undan gorizontal yo‘nalishda 0 tezlik bilan bironta jism uloqtirildi. Jism uchib borib, A nuqtaga tushadi. Unda uning ko‘rinishi Nyuton tomonidan chizilgan 2.3-rasmga o‘xshash bo‘ladi.

Jism tezligi oshirib borilsa, Bva Cnuqtalarga tushadi. Tezlikning ma’lum bir qiymatidan boshlab jism Yerga tushmasdan, Yer atrofida aylana bo‘ylab harakatga keladi. Bu jism endi Yerning sun’iy yo‘ldoshi bo‘lib qoladi.
Sun’iy yo‘ldoshning harakati, tortishish maydonidagi harakat bo‘ladi. Nima sababdan yo‘ldosh Yerga tushmaydi? Qanday tezlikda bu holat kuzatiladi? Avvalo, yo‘ldoshga ta’sir etayotgan kuchlarni olib qaraylik. Yo‘ldoshga doimo
Yerning tortish kuchi ta’sir etadi. Bundan tashqari, unga havoning qarshilik kuchi ta’sir qiladi. Qarshilik kuchi kam bo‘lishi uchun uni atmosferaning eng yuqori qatlamlariga olib chiqish kerak.Butun olam tortishish qonuni. Ikkita istalgan moddiy nuqta bir-birini massalarining ko'paytmasiga to'g'ri va orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional kuch bilan tortadi. Bu kuchga gravitatsiya (tortishish) kuchi deyiladi.Tortishish kuchi moddiy nuqtalardan o'tuvchi to'g'ri chiziq bo'ylab yo'nalgandir:
(1)
m1, m2- moddiy nuqtalarning massalari, r - ular orasidagi masofa, G - gravitatsion doimiy.
Butun olam tortishish qonuni moddiy nuqta deb olish mumkin bo'lgan jismlar uchun o'rinlidir. Boshqacha aytganda, jismlarning kattaliklari ular orasidagi masofaga nisbatan e'tiborga olmaydigan darajada kichik bo'lishi kerak.

Download 462,24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: