Tasdiqlayman’’ Oltiariq sanoat texnikumi direktori ­­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­­­ U. Jomiyev

Sinusoidal o‘zgaruvchan EYUK-ni hosil qilish

Sinusoidal o‘zgaruvchan tok, asosan, elektrostansiyalarda bug‘ va gidravlik turbinali generatorlar yordamida hosil kilinadi. Bu generatorlarning ishlashi esa elektromagnit induksiyasi va elektromagnit kuch qonuniga asoslangan.
O‘zgaruvchan tok generatori ikkita asosiy qismdan, ya’ni aylanuvchi rotor va qo‘zgalmas statordan iborat.

9-Rasm. O‘zgaruvchan tok generatorining aylanuvchan rotor va qo‘zg‘almas

statori ko‘rsatilgan.

Statorning pazlariga mis chulg‘amlar joylashtirilgan (chulg‘amning bitta «a-

x» o‘rami 6-rasm, a-da ko‘rsatilgan, bunda a-o‘ramning bosh uchi, x-oxirgi uchi).
Rotor o‘zgarmas magnit yoki elektromagnitning bir turi hisoblanib, generatorning asosiy magnit maydonini hosil qilish uchun xizmat qiladi. Kuchli
o‘zgaruvchan EYUK-ni hosil qilish uchun rotorning magnit qutblariga maxsus konstruktiv shakl beriladi. Bunda stator bilan qutb orasidagi havo bo‘shlig‘i qutbning o‘rtasida minimal bo‘lib, uning chekkasi tomon kattalasha boradi. Bunda havoli oralikdagi muhitning magnit qarshiligi bir xil bo‘lmasligi tufayli magnit induksiyasi qutbning o‘rtasida, ya’ni havoli oraliq minimal bo‘lgan joyda maksimal qiymatga ega bo‘lib, uning chekkasi tomon sinusoidal qonun bo‘yicha tekis kamaya boradi. Generatorning a-x o‘ramida induksiyalangan EYUK-ning rotor holatiga bog‘liqligini ko‘rib chiqamiz. Agar rotorning gorizontal holatini boshlang‘ich vaqt t0 bilan belgilasak, a-x o‘rami joylashgan erda magnit induksiyasi V0 bo‘lgani uchun unda indutsiyalangan EYUK nolga teng bo‘ladi (e0). +andaydir
t vaqtda, u xolda o‘ramda induksiyalangan EYUK: rotor  t burchakka burilganda a- x o‘ramining sterjenlari joylashgan erda magnit induksiyasi VV_msin bo‘lgani uchun bitta sterjenda induksiyalangan EYUK


Yangi o’quv materialini mustahkamlash
(2.6-ilova)
Mustahkamlash uchun savollar

1. 
   To‘lqin uzunligi o‘zgaruvchan tok chastotasi orqali qanday ifodalanadi?
   
2. 
   O‘zgaruvchan tokning o‘zgarishlari grafik tarzda qanday tasvirlanadi va sinusoidal o‘zgaruvchan tok tok qanday matematik ifoda bilan aniqlanadi?
   
3. 
   Sinusoidal parametrlar orasidagi fazalar siljiganda bu parametrlar qanday ifodalar bilan aniqlanadi?
   

4. 
   Eng oddiy o‘zgaruvchan tokning elektr zanjirlari uchun vektor diagrammalar qanday tuziladi?
   

“SINKVEYN” texnologiyasi haqida tushuncha
“SINKVEYN” – bu besh qatordan iborat bo`lib, unda bir tushuncha haqida axborot beriladi. Birinchi qatorda mavzu (kalit so`z) beriladi,ikkinchi qatorda unga bir yoki ikkita aniqlovchi tanlanadi. Uchinchi qatorda unga harakat-holat (fe’l) bilan to`ldiriladi. To`rtinchi qatorda so`z har xil usul bilan yoyiq gapga aylantiriladi. Beshinchi qatorda kalit so`zning ma’nodoshi (sinonimi) keltiriladi.

Kalit so’z indiktivlik xaqida tushuncha

Induktivlik	Tushuncha
aniqlovchi tanlanadi
Fel ishtirok etgan 3tasozdan iborat gap tuziladi
Umumlashgan gap tuziladi 4so’zdan iborat
sinonim