Tasdiqlayman’’ Oltiariq sanoat texnikumi direktori ­­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­­­ U. Jomiyev

Maqsad va vazifaning belgilanishi:
(2.2-ilova)
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va yozib olishlarini aytadi.



yANGI Mavzu:Murakkab o’zgarmas tok zanjirlarini xisoblash.
Reja:

1. 
   Elektr zanjirlarini hisoblash usullari.
   
2. 
   Kirxgof qonunlarini bevosita qo‘llash usuli.
   

3. 
   

4. 
   Kirxgof qonunlarini bevosita qo‘llash usuli.
   

6. 
   Ma’lumotlar to’plamidan ekstremal qiymatlarni aniqlash
   

O’quvchilar faoliyatini faollashtirish:
(2.3-ilova)

Tezkor so’rov usuli orqali bilimlarni faollashtiradi.

Tezkor so’rov uchun savollar

1. 
   Tugun nima?
   
2. 
   Kontur nima?
   
3. 
   Sxemada nechta kontur nechta tugun bor?
   

Yangi o’quv materiali bayoni:
(2.4-ilova)
Nazariy darsning asosi bayon qilinadi.

Elektr zanjirlari oddiy va murakkablarga bo‘linadi. Oddiy zanjirlarni misoli 1,3,4-rasmlarda keltirilgan. Agar zanjirda ikkita va undan ortiq EYUK harakat qilsa, zanjir murakkab hisoblanadi.

Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmoqlarida qanday taqsimlanganligini aniqlashdir. Bunda Om va Kirxgof qonunlaridan foydalaniladi. +uyida murakkab elektr zanjirlarini hisoblashning amalda keng tarqalgan usullari bilan tanishib chiqamiz:

1. Kirxgof qonunlarini bevosita qo‘llash usuli.

Berilgan elektr zanjiri uchun Kirxgof qonunlariga asoslanib tenglamalar tuzishdan avval quyidagi tartib qoidaga rioya qilish lozim: Berilgan elektr zanjir sxemasini iloji boricha soddalashtirish. Sxemani mustaqil konturlarga ajratish. Sxemada berilgan EYUK, kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma’lum bo‘lgan toklarning ixtiyoriy shartli musbat yo‘nalishini tanlash. Sxemadagi har bir berk konturni aylanib chiqishning ixtiyoriy yo‘nalishini ko‘rsatish. Kirxgofning birinchi qonuni bo‘yicha n-1 (n-sxemadagi tugunlar soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko‘ra k-(n-1) etishmovchi tenglamalarni tuzish. Kirxgof qonunlari bo‘yicha tuzilgan tenglamalar soni sxemadagi tarmoqlar soniga teng bo‘lishi kerak. Masalan, 5-rasmda ko‘rsatilgan elektr zanjirdagi toklarni aniqlaylik.
6-Rasm. Murakkab elektr zanjir sxemasi.

Berilgan sxemani soddalashtirgandan so‘ng:

R₁₁R₁R₇R₈; R₃₃R₃R₆
Tarmoqlar soni uchta bo‘lgani uchun tenglamalar soni ham uchta bo‘lishi kerak:
I₁I₂-I₃0 R₁₁I₁-R₂I₂E₁-E₂
R₂I₂R₃₃I₃E₂E₃
Musbat ishoralar toklarning haqiqiy yo‘nalishlari to‘g‘ri belgilanganligini, manfiylari esa toklarning yo‘nalishi teskari belgilanganligidan darak beradi.