Tasdiqlayman’’ Oltiariq sanoat texnikumi direktori ­­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­­­ U. Jomiyev

(2.2-ilova)


Maqsad va vazifaning belgilanishi:
(2.2-ilova)
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va yozib olishlarini aytadi.
Yangi mavzu: bayon qilinadi.

Yangi mavzu: O’zgaruvchan tok elektr zanjirlari
Reja:

1. 
   Asosiy tushuncha
   
2. 
   Sinusoidal o‘zgaruvchan EYUK-ni hosil qilish
   
3. 
   Aktiv, induktiv va sig‘im ulangan o‘zgaruvchan tok zanjirlari
   
4. 
   

Yangi o’quv materiali bayoni:
(2.4-ilova)
Nazariy darsning asosi bayon qilinadi.

Asosiy tushuncha

Yo‘nalishi va qiymati davriy ravishda o‘zgarib turadigan har qanday tok davriy o‘zgaruvchan tok deyiladi. O‘zgaruvchan tok vaqt bo‘yicha ma’lum qonun asosida o‘zgaradi, tokning qiymati vaqtning funksiyasidir. Ayrim elektr qurilmalarda qiymati davriy ravishda o‘zgaruvchi toklar ishlatiladi. Bunday toklar pulsatsiyalanuvchi toklar deyiladi.
Umumiy o‘zgaruvchan tokni shartli ravishda uchta turga bo‘lish mumkin:

1. 
   Qiymati o‘zgaruvchan, ammo yo‘nalishi o‘zgarmas tok;
   
2. 
   Kiymati va yo‘nalishi o‘zgaruvchan tok;
   
3. 
   Davriy o‘zgaruvchan tok.
   

Sanoatda va turmushda foydalaniladigan o‘zgaruvchan tok sinusoidal qonun bo‘yicha o‘zgaradigan o‘zgaruvchan tokdir. Bu tokni yuqori kuchlanish bilan uzok masofalarga uzatish hamda o‘zgaruvchan tokda ishlovchi mashina va apparatlarni
(transformatorlar, asinxron va sinxron dvigatellar) ishga tushirishda ishlatish mumkin. Sinusoidal qonun bo‘yicha o‘zgaradigan EYUK, kuchlanish va toklar sinusoidal o‘zgaruvchan kattaliklar hisoblanadi.
Sinusoidal o‘zgaruvchan kattaliklar bo‘lmish EYUK, kuchlanish, tok va quvvatlarning ixtiyoriy vaqt lahzasidagi qiymatlari Oniy qiymatlar deyilib, e, u, i, p harflari bilan belgilanadi. SHu oniy qiymatlarning davr ichidagi eng kattasi maksimal yoki amplituda qiymatlar deyilib, E_m, U_m, I_m, P_m harflari bilan belgilanadi.