|
3-ilova
BAHOLASH KO’RSATKICHLARI VA MEZONLARI
Ko’rsatkichlar
|
Baholar
|
5
|
4
|
3
|
2
|
Mavzu bo’yicha bilimlarini rivojlantirish:
“Aqliy hujum” usuli bo’yicha ma’lumotlarni bayon qilishi
|
Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni to’liq bayon qiladi.
|
Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni noto’liq bayon qiladi.
|
Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni qisman bayon qiladi.
|
Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni umuman bayon qilmaydi.
|
Bilimlarini mustahkamlash:
“ Savollar bilan hujum usuli”
|
Savollarga to’liq javob beradi
|
Savollarga noto’liq javob beradi
|
Savollarga qisman javob beradi
|
Savollarga umuman javob bermaydi
|
Jami:
|
5
|
4
|
3
|
2
|
KICHIK GURUHLAR FAOLLIKLARINI BAHOLASH MEZONLARI
Ko’rsatkichlar
|
Maks. Baho
|
Guruh ishi natijalarining bahosi
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Ma’lumotning to’liqligi
|
5
|
|
|
|
|
|
Taqdimot (ma’lumotning chizmali tarzda taqdim etilishi)
|
5
|
|
|
|
|
|
Guruhning faollik darajasi (qo’shimchalar kiritish, savol-javoblar berish)
|
5
|
|
|
|
|
|
Baholarning maksimal hajmi
|
5
|
|
|
|
|
|
4-ilova
Mavzuni mustahkamlash maqsadida
“Aqliy hujum” metodi - biror bir muammo bo’yicha o’quvchilar tomonidan bildirilgan erkin fikr va mulohazalarni to’plab, ular orqali ma’lum bir echimga kelinadigan metoddir .
metodining tuzilmasi
Muammoli savol beriladi
Fikr va g’oyalar bildiriladiva jamlab boriladi
Fikr va g’oyalar guruhlanadi
Aniq va tog’ri javoblar tanlab olinadi
Savol: 1.Giyohvandlikning inson hayotidagi salbiy oqibatlari.
2.Giyohvandlik natijasida organ va to’qimalardagi o’zgarishlar.
O’quvchilar mashg’ulotning kirish qismida B/B/B jadvalining 1-2-ustunini, yakuniy qismida esa 3-ustunini to’ldiradilar.
BILAMAN
|
BILISHNI HOHLAYMAN
|
BILIB OLDIM
|
Giyohvandlikning salbiy ta’sirlarini.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Y
Giyohvandlikni oldini olishda valeologik yondoshuvlar
angi mavzu bayoni
Giyohvandlikning tarixi juda qadim zamonlardan boshlanganligi haqida anchagina ma’lumotlar bor. Opiy (afyun) bundan 600 yil awal qo‘llanilgan, uning uxlatuvchanlik ta ’siri eramizdan awalgi XVIII asrda O'rta dengiz xalqlariga ma’lum b o ig an . Eramizdan oldin yashagan tabobatning otasi Gippokrat opiyni kasalliklarni davolash maqsadida qo'llagan. O'rta Osiyoda ham nasha chekishgan, giyohvand modda bo'lmish ko‘knorini iste’mol qilishgan. Sobiq sovet davrida giyohvandlik b o 'y ich a b irin ch i o 'rin n I Turkmaniston, ikkinchi o'rinni Gruziya, uchinchi o'rinni 0 ‘zbekiston egallar edi.
Giyohvand moddalar ikki xil usulda olinadi:
— turli o'simliklardan olinadigan giyohvand moddalar;
— turli kimyoviy moddalardan sun’iy usulda olinadigan narkotik preparatlar.
Ko'knori, kanop va boshqa o'simliklar tarkibida narkotik moddalar saqlanadi. Bangidevona o'simligi tarkibida ham kayf qildiruvchi narkotik modda mavjud. Bundan tashqari tamaki tarkibida ham narkotik modda bor. Ko'knori o'simligining nomi lotincha ≪Paraver Somiferum≫ bo'lib, bir yillik o'simlik hisoblanadi. Uning 100 dan
ortiq turi ma’lum, O'zbekistonda 5 xil turi uchraydi.Ko'knorining moyli, uxlatuvchi, opiyli turi ko'p ekiladi. Uxlatuvchi ko'knori o'simligi uzun o'q ildizli, bir yillik o'simlik urug'i bo'lib, tarkibida 48-50 foiz yog' mavjud.
Moyli k o 'kn o ri u ru g 'id an oziq -o v q at sanoati va texnikadaishlatiladigan moy olinadi. Moyli ko'knori Ukraina, Tatariston,Boshqirdiston, G'arbiy Ovrupa va boshqa mamlakatlarda ekiladi.Opiyli ko'knori opiy (afyun) olish uchun ekiladi. Opiyli ko'knori, asosan, Osiyo mamlakatlarida, Eronda, Hindistonda, Qozog'istonda,Pokistonda ekiladi. Bu turdagi ko'knori, ayniqsa, Afg'onistonda ko'pekiladi. Afg'oniston 2000 yilda 8 tonna ko'knori ekib yetishtirgan
bo'lib, mamlakatning asosiy daromadi ko'knori hisoblanadi.Bir tup ko'knori 20 tadan ortiq gul hosil qiladi, mevasi tuxumsimon yoki sharsimon simmetrik bo'laklarga bo'lingan bo'lib, urug'lar bilan to'liq bo'ladi. Urug'lari turli rangda bo'lib, yozda yetiladi.
Opiyli ko‘knorining urug‘idan tashqari unda hamma alkoloidlarmavjud. Mevasidan yig‘ib o lin g an opiy m u rak k ab a ra lashma hisoblanib, organik va mineral moddalardan tashkil topadi. Tarkibida2 foiz alkoloid, karbon suv, organik kislota, triterpen birikma, kauchuk, bo'yoq, pektin, oqsil, shilimshiq va boshqa moddalar mavjud
K a n o p b ir yillik o ‘simlik b o ‘lib, u n d a n tu rli p re p a r a tla r
tayyorlanadi.
1. ≪Marixuana≫ — kanop o ‘simligining quritilgan yoki quritilmagan o'tga o'xshash o'simlik mahsulotidir.
2. Nasha — ildizi o ‘q ildiz, poyasi (bo‘yi 0,75-4m), qirrali, barglari panjasimon, cheti arra tishli, tukli o'simlik. Nasha issiqsevar va namsevar, mevasi yong'oqcha, po'sti qattiq o'simlik. Nasha urug'I tarkibida 30-35 foiz moy va 23-25 foiz oqsil bor. Bangidevona - torondoshlarga mansub bir yillik o 't, b a ’zan butao'simlik. Bu o'simlik urug'i zaharli, o'simlik tarkibida narkotik modda saqlanadi. Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (VOZ) t a ’biriga ko'ra, narkotik moddalar quyidagi mezon o'lchovi bilan belgilanadi:
1. Eyforiya — xush kayflilikni keltirib chiqaruvchi, yolg'ondan bo'lsa ham odamga xush yoqimlilik ato etuvchi modda;
2. Unga o'rganib qolish (jismoniy va ruhiy o'rganib qolib, yana va yana qabul qilishga moyillikni keltirib chiqaradi);
3. Uni muntazam qabul qilish (bu holat odamni ruhan va jismonan izdan chiqarib, insoniylik qiyofasining yo'qolishiga olib keladi);
4. Ongsiz, johil va qashshoq kishilar orasida tez tarqalishi;
5. Madaniyatli kishilar tomonidan ushbu moddani-preparatni qabul qilmaslikning odat tusiga kirib qolgani (bu o'rinda tamaki va alkogol birinchi o 'rinda turadi).
Narkotik moddalar organizmga ta ’sir etishiga qarab quyidagi guruhlarga bo'linadi:
1. Sedativ vositalar, ya’ni tinchlantiruvchi preparatlar: opiy, narkotik moddalar va uxlatuvchi vositalar.
2. Stimullovchi — rag'batlantiruvchi preparatlar: efidrin, fenamin va boshqalar.
≪Qora dori≫ (opiy) preparatlari uch xil ko‘rinishda bo'ladi:
1.≪Ko'knori somonchalari≫, qalamchalar yoki ≪somonchalar≫, maydalangan, ba’zan kukun darajasida, quruq, jigarrang tusda, o'simlikning bargi, shoxchalari va boshqalar.
2. ≪Хапка≫ — ko'knori boshog'ining qismi, to 'q jigar rang tusli mahsulot, 1-1,5 sm kattalikdagi kulchalar shaklida bo'ladi.
3. ≪Bintlar≫ yoki ≪dokachalar≫ — paxta tolalaridan iborat bo'lgan, opiy xom ashyo shimdirilgan, qattiq, sinadigan, jigarrang matodan iborat.Barcha ishlov berilmagan o'simliklardan olingan opiy narkotiklari tilga tekkizilganda burishtiruvchi effekt beradi: morfin, kodein va boshqalar.
Narkotik moddalarning ishlov berilgan eritmalari:
1. Agarda o'simlik qo'lda uy sharoitida tayyorlangan bo'lsa, jigar rang tusdagi eritma bo'lib, quyuq damlangan choyga o'xshaydi. Mazasi o'tkir sirkaga o'xshash ta ’mga ega bo'ladi. Biroq tinitib qo'yilsa, tiniqroq, rangi ochroq va tagida cho'kma hosil bo'ladi. Uni ≪qora eritma≫ va ≪qoracha≫ deyilib, giyohvandlar qo'rqmasdan vena tomiriga
yuborishadi.
2. ≪Morfin gidroxloridi≫ ampulalardagi tiniq eritma yoki penitsilin flakonlariga o'xshash idishlarda bo'ladi. Geroin yashirin ravishda laboratoriyalarda tayyorlanadi. Rangi och kulrangroq — jigarrang mayda kukun, badbo'y hidli poroshok.
3. Hozirgi vaqtda kokaindan kuchli ≪KREK≫ va eng xavfli, ≪AYS≫ preparatlari sintez qilinmoqda. Bu preparatlar arzonroq bo'lib, tez tarqaladi. Bulardan tashqari, yana bir qancha kayf qildiruvchi vositalar, gallyutsinogenlar, kannabinollar, ≪LSD≫, ≪V2≫, ≪RSI≫ va boshqalar tayyorlab sotiladi. Narkotik moddalarga kanop o ‘simligidan olinadigan moddalar: nasha, marixuana, kif, bang, xusus, plan, xaras, dagtalar, shuningdek,morfiy preparatlari, kokain, shuningdek, etanol spirti, nikotin va boshqa giyohvand moddalarni kiritish mumkin.
Kanop tarkibidagi aromatik aldegid-kannabinoll mastlik holatini
keltirib chiqaradi. Nashani chekadilar, chaynaydilar, ichimlik sifatida
iste’mol qiladilar. Nashaning ta ’siri 15-30 minutdan so'ng bilinadi:
awal so'lak ko'p ajraladi, bosh aylanadi, so'ng bu noqulay sezgilar
o'tib ketadi. So'ngra gashish qabul qilgandagi ko'rinish rivojlanadi.
Gashish iste’mol qilganda qizib ketish, ochlik, tananing barcha qismida
issiqlik, tana muvozanatining yo'qolishi, odamning sakrashi, raqsga
tushishi va boshqa holatlar ro'y beradi. Narkoman ko'p kuladi, tana
holatini o'zgartiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
