Tasdiqlayman” Mirzacho’l tumani kasb-hunar maktabi direktori M. Mirzayev “ “

V_ayl R , (7.3)

bu yerda - burchaktezlik,R -nuqtaning radius-vektori. Demak, qattiq jismning murakkab harakatining tezligi shunday bo’ladi:

V V_ilg R . (7.4)

Qattiq jism qo’zg’almas o’q atrofida aylanganda uning harakati uchun Nyutonning 2-qonunini tadbiq etish mumkin. Buning uchun qattiq jismning aylanma harakatini xarakterlaydigan ikki fizik kattalik—kuch momenti Mva inersiya momenti I kiritiladi.
Qattiq jismni aylantiruvchi kuchning momenti Mdeb, shu kuch F ning ko’rilayotgan nuqtasidan aylanish o’qigacha bo’lgan R masofaga ko’paytmasiga aytiladi:

M FR . (7.5)

Kuchmomentining birligi 1N*m .

Biror jismning aylanish o’qiga nisbatan inersiya momentiI deb, jism massasini shu o’qqacha bo’lgan masofa kvadrati ko’paytmasiga aytiladi.

I mR². (7.6)

Inersiyamomentining birligi XBS da 1kg*m²
Endi aylanma harakatdinamikasining asosiytenglamasini shunday yozishmumkin:

M I I , (7.7)

bu yerda - burchak tezlanish.
Ko’rilgan (7.7) ifoda aylanma harakat uchun Nyutonning 2-qonunini ifodalaydi. Biz uchun yangi

L I . (7.8)

ifodani (7.7) ga qo’ysak,
M . (7.9)
ni hosil qilamiz. Bu yerda Lkattalik impuls momenti deb ataladi. Ko’rilgan (7.9) ifoda qattiq jismning aylanma harakatining asosiy tenglamasidir. Qattiq jism biror o’qqa nisbatan aylanganda uning kinetik energiyasi quyidagiga teng bo’ladi:
E_ayl (7.10)
Endi qattiq jismning yassi harakatidagi kinetik energiyasini shunday yozamiz:
E_kin E_ayl E_ilg . (7.11)
Bu ifodaning ma’nosi shuki, qattiq jism yassi harakatining kinetik energiyasi uning ilgarlanma harakati va aylanma harakatlarining kinetik energiyalarinig yig’indisiga teng.

Mavzuga doir nazariy savol va amaliy topshiriqlar
1.Markazdan qochma kuch taʼsiriga asoslanib ishlaydigan qanday asboblarni bilasiz.
2.Yoʼlning burilish qismlarida nima sababdan avtomobillarning yurishi tezligi cheklanadi?


21-mavzu HARAKATLANAYOTGAN GAZLAR VA SUYUQLIKLARDA BOSIMNING TEZLIKKA BOG‘LIQLIGIDAN TEXNIKADA FOYDALANISH
Masalalar yechish

Reja;

1.laminar va trubulent oqim.
2.Oqim uzluksizligi tenglamasi.