«tasdiqlayman» «Mashinasozlik texnologiyasi» fakulteti dekani m-a. Eshonov 2017 y. «Himoyagaqo’yildi

1.1.1-jadval.
Boshqaruv operatsiya va protseduralarining solishtirma og’irligi

Operatsiya va protsedura turlari	Ish hajmi sarfi % da umumiy xarajat hisobidan
	Rahbar	Mutaxassis	Texnik bajaruvchi
Axborotli	30	60	80
Boshqaruvqarorlarinitayyorlashvaqabulqilish (qarorlarniqabulqilishdavainjuringqilishda)	30	25	20
Tashkiliy ish	40	15	-
Jami:	100	100	100

Manba: G’ulomov S.S. “Menejment asoslari ” kitobi asosida tayyorlandi.
Ob’yektiv dunyo jonsiz va jonli tabiatdan tashkil topgan. Har ikkisi ham doimo rivojlanishda va harakatda bo’ladi. Shu sababli ular boshqarishga muhtojdir. Shunga binoan boshqaruv ham ikki asosiy turga bo’linadi:

• 
  jonsiz tabiatni boshqarish;
  
• 
  jonli tabiatni boshqarish.
  

Boshqarishning bu turlaridan har biri, o’z navbatida, bir necha xillarga bo’linadi. Masalan, jonli tabiatni boshqarish:

• 
  jamiyatni boshqarish;
  
• 
  jamoat tashkilotlarini boshqarish;
  
• 
  ishlab chiqarishni boshqarish;
  
• 
  xodimlarni boshqarish kabilarga bo’linadi.
  

Boshqaruv ijtimoiy rivojlanish mahsuli va ijtimoiy mehnat jarayonining ob’yektiv zaruriy unsuridir. Binobarin, har qanday nisbatan katta miqyosda amalga oshiriladigan bevosita ijtimoiy yoki birgalikda qilinadigan mehnat idora qiluvchiga ma’lum darajada muhtojdir. Bu idora qiluvchi yakka ishlar o’rtasida uyg’unlik o’rnatadi va ishlab chiqarish organizmining mustaqil organlari harakatidan farq qilib, butun ishlab chiqarish organizmining harakatidan kelib chiqadigan funksiyalarni bajaradi.
Ishlab chiqarishni boshqarish deganda ishlab chiqarish doirasida amalga oshiraladigan rahbarlik, tashkilotchilik va ma’muriy xarakterdagi alohida faoliyat tushuniladi. Bunday boshqarishda ikki tomon:

• 
  ijtimoiy-iqtisodiy;
  
• 
  tashkiliy-texnik tomonlar farq qilinadi.
  

Bu har ikkala tomonlar o’zaro bog’liqdir, lekin ishlab chiqarishning borishiga ijtimoiy-iqtisodiy tomon hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi, chunki ishlab chiqarishni boshqarish eng avvalo, odamlarni, ularning mehnatini boshqarishdir.
Ijtimoiy mehnat taqsimotiga ko’ra boshqaruv: sanoat ishlab chiqarishini, qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini, transportni, savdoni va hokazolarni boshqarishga bo’linadi.
Hududiy boshqarish darajasiga ko’ra boshqaruv: tuman, viloyat, mamlakat miqyosidagi ishlab chiqarishni boshqarish turlariga bo’linadi.
Boshqarishga korxona nuqtai nazaridan quyidagicha ta’rif berish mumkin.