Зардуштийлар орасида иймонда собитлик, кечиримли бўла билиш, инсофли, хушхулқ, беозор, очиқюз, эҳсонли кишилар жуда қадрланган.
Касб-илмни севиш энг устун масалалардан бири ҳисобланган.
Вафосиз, тошбағир, ноинсоф, хасис, бадхулқ, нодон, масъулиятсиз, шаккок, гиначи одамлар қаттиқ қораланган.
Шу билан бирга ёлғончилик, рост гапирмаслик энг ёмон, хунук хулқлардан ҳисобланган. Ўйламай сўзлаш, ноҳақлик, таъмагирлик, танбаллик, ишёқмаслик, ёмон одоблардан ҳисобланган ўғирлик, ҳунарсиз, маккор, золим кишилардан хазар қилинган.
“Авесто”да қиз болалар тарбиясига алоҳида эътибор берилган.
“Ўғил болаларга нисбатан қиз болалар, -деб ёзилган “Авесто”да – илму дониш ўрганишга жиддийроқ киришсинлар. Зероки, улар ота – она хонадонида бўлган вақтларида ота рўзғорини тартибга солиб, зийнат бериб борсалар, жуфти ҳалоли манзилига боргач, болалар тарбияси, таълим билан, келажак насл тарбияси билан масъул бўлмоқлари лозим бўлади”2.
“Авесто”да деҳқончилик меҳнати эзгулик намоён бўлишининг шаклидир. Унда меҳнатдан бўйин товлаган одам охир-оқибатда хор-зор бўлиши таъкидланиб, кишиларни улуғ меҳнатсеварликка чорлайди. Меҳнат инсондаги инсонийлик фазилатларини белгиловчи, унинг маънавий хулқ-атворини баҳолашда ўлчов мезони бўлиб хизмат қилади.
“Авесто”да фақирларга меҳрибонлик ғояси устун туради. Унга кўра, ҳар бир инсон кишига иснод келтирадиган ишлардан тийилиши керак. Самимият, холислик, ўзаро ҳурмат каби қадриятлар инсонлар ўртасидаги устувор ахлоқий қоидаларга айланиши керак. Ғаразгўйлик, манманлик, фитна-фасод “Авесто”да қаттиқ қораланиб, яхши ҳайвонларни ўлдириш, зинога берилиш катта гуноҳ ҳисобланади.
Машғулотларни ўтказишдан кўзланган асосий мақсад - болалар қалбида ёшликдан дунёдаги барча яхшилик ва эзгуликларнинг бунёдкори, Олий тангри Ахура-Маздага эътиқодни мустаҳкамлаш, инсонлар бошига жамики ёмонликлар ва ёвузликларни солувчи Ахура-Ману(Ахриман)дан нафратланиш ҳиссини тарбиялашдан иборат бўлган. Зардушт эса, “муаллим - қохинларнинг бурчлари болаларга илмларни яхшилик йўсинига кўра ўргатиб, яхши билан ёмонни ажрата оладиган қилиш, тўғри йўлга ҳидоят этишдир.
Шундай қилиб “Авесто” одамларнинг одоб-ахлоқ меъёрларини тизимга солди. У жамоанинг ҳар бир аъзоси бажариши шарт бўлган қоидаларни белгилаб берди. Меҳнат ва илм уйғунлашгандагина инсон фаровон яшаши мумкинлиги ғояси илгари сурилди. Яхши ният, яхши амал инсон ҳаётининг мазмунини ташкил этмоғи зарурлиги уқтирилди. Ана шу умуминсоний қадриятлар мажмуаси ўша даврдаги аждодларимиз тафаккурининг асосини ташкил этарди. Ўзбек давлатчилиги дастлабки маърифий манбасида ёшларнинг илм олиши, маърифатли бўлиши улуғланган.
“TASDIQLAYMAN”
Do'stlaringiz bilan baham: |