«Tasdiqlayman» Hayvonlar fiziologiyasi,biokimyosi va patologik fiziologiya kafedrasi mudiri, dotsent: Eshimov D. «Siydikning anorganik tarkibiy qismlarini aniqlash.»

18-Mavzu: Siydikning anorganik tarkibiy qismlarini aniqlash.

Siydik tarkibidagi asosiy ishqoriy elementlarga natriy va kaliyni ko’rsatish mumkin. Bulardan ka­liy ko’p miqdorda o’txo’r hayvonlar siydigi tarkibi­da bo’lib, organizmdan asosan fosfatli tuzlar (K₂HPO₄ * KH₂PO₄ ) Shaklida chiqariladi. Natriy elementi esa ko’pincha xloridlar (NaCl, NaHCO₃, NaCO₃, NaHPO₄) holatida chiqariladi. Organizmning Shu elementlarga bo’lgan talabini qondirish uchun doimiy holatda ozuqa tarkibida Shu tuzlarning miqdori yetarli bo’lishi kerak.

Bulardan tashkqari siydik tarkibida Ca, Mg kationlarining va ammoniyning xloridli, karbonatli, fosfat­li va sulfat kislotali birikmalari ham uchraydi. Bu tuzlar ko’pincha neytral, kislotali va ishqoriy birikma­lar holatida bo’ladilar. Kalsiy va magniy tuzlari, ayniqsa fosfatlar organizmda asosan yo’g’on ichakning Shilliq pardalari tomonidan ishlab chiqiladi.
Siydik tarkibida oz miqdorda bo’lsada ammiak ham uchraydi. Buyrakda glyutaminoz fermenti bo’lib, u qon glyutaminining dezamillanish jarayonini katalizlab, ammiak ajralishini ta’minlaydi. Hosil bo’lgan ammiakning bir qismi kislotalarni neytrallash uchun va asosiy qismi mochevina hosil bo’lishida ishtirok etib, zararsizlanadi. Siydik tarkibida ammoniy tuzlari naqadar ko’p bo’lsa, mochevina Shu qadar oz bo’ladi. Bundan tashqari buyrakning mochevina hosil qilish xususiyati (faoliyati) buzilganda ham siydik tarkibida ammoniyli tuzlar miqdori ortadi. Ammiak organizmdan asosan ammoniyli tuzlar Shaklida chiqarib yuboriladi. Siydik tarkibidagi umumiy azot miqdorining 5-6%i ammoniy tuzlarining ulushiga to’g’ri keladi.

Kerakli asboblar. shtativ.probirka. voronka.filtr qog‘oz.voronka.gaz gorelkasi.
Reaktivlar:Kumush nitrat tuzining 2% li,konsentrlangan azot kislotasi,sirka kislotasining 10% li.bariy xloridning 5% li,xlorid kislotaning 10% li, shavel kislotasining ammoniyli tuzi eritmalari, ammiakning 10% li suvdagi eritmasi, molibdenli reaktiv,siydik.
Xloridlarni aniqlash.