Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Demokratik rahbar
- aksincha, bo`ysunuvchilarga mustaqillik, erk berish 
tarafdori. Ishni ishchilarning shaxsiy qobiliyatlarini hisobga olgan holda 
taqsimlaydi. Bunda u xodimlarning shaxsiy moyilliklarini ham hisobga oladi. 
Buyruq yoki topshiriq, odatda taklif ma’nosida beriladi. Nutqi oddiy, doimo 
osoyishta, sokin, unda o`rtoqlarcha, do`stona munosabat sezilib turadi. Biror kishini 
maqtash, uni lavozimini oshirish yoki ishdagi kamchilikka ko`ra, ishiga baho berish 
doimo jamoa a’zolarining fikri bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi. Jamoada 
tanqid va o`z-o`zini tanqid shunday yo`lga qo`yilganki, uning oqibatidan hech kim 
aziyat chekmaydi. Chunki ko`proq boshliq emas, balki jamoaning boshqa faollari - 
norasmiy liderlar tanqid qiladilar. Boshliq yo`l qo`ygan xato-kamchiliklarini 
jamoatchilik oldida bo`yniga oladi va olishdan qo`rqmaydi, chunki undagi 
mas’uliyat hissi nafaqat yuqori boshqaruv tashkilotlari a’zolari bilan muloqot 
paytida, balki xodimlar bilan muloqotda ham sezilib turadi va qo`yilgan topshiriq 
yuzasidan mas’uliyatni boshqalarga ham bo`lib berishni yaxshi ko`radi. 
Boshqaruvda 
rahbarlik 
uslublari 
Avtoritar 
rahbar
Demokratik 
rahbar 
Liberal 
rahbar

---

345 
Liberal rahbar
-
bu rahbarning kayfiyatini, ishga munosabatini, ishdan 
mamnun yoki mamnun emasligini bilish qiyin. Unda ta’qiqlash, po`pisa bo`lmaydi, 
uning o`rniga ko`pincha, ishning oxirgi oqibati bilan tanishish bilangina cheklanadi, 
holos. Jamoada hamkorlik yo`q. Boshliq jamoaning muammolarini ishning baland-
pasti bilan qiziqmaydiganday, go`yoki boshqa «koinotda» yurganga o`xshaydi. Aniq 
ko`rsatmalar bermaydi. Uning o`rniga norasmiy liderlar yoki o`ziga yaqin kishilar 
orqali qilinishi lozim bo`lgan to’shiriqlar bajaruvchilarga yetkaziladi. Uning asosiy 
vazifasi, uning nazarida, xodimlar uchun ish sharoitini yaxshilash, ishdagi 
kamchiliklarni bartaraf etish, kerakli mahsulotlar, xomashyo kabilarni topib kelish, 
majlislarda qatnashish va xokazolardan iborat. 
Xodimlar bilan muloqotda bo`lishga to`g`ri kelganda, u doimo xushmuomala 
bo`lib, odob-axloq normalarini buzmaslikka harakat qiladi, lekin hech qachon ular 
bilan tortishmaydi. Olimlarning fikricha, bunday rahbar ishi olib borgan jamoada 
barcha ko`rsatkichlar doimo orqada bo`ladi. Liberal rahbar bir ishda ko`p faoliyat 
ko`rsatmay, boshqa yerdan ish qidirishga harakat qiladi. 
Ushbu usullarning har biri o`z natijasiga ega bo`lib, jamoada turli xil ijtimoiy-
psixologik kayfiyatni vujudga keltirishi mumkin. 
Tadqiqotlar natijasi shuni ko`rsatadiki, aslida hayotda sof demokratik yoki sof 
avtoritar rahbarni uchratish qiyin. Lekin uchragan paytda ham ular bir jamoani uzoq 
muddat boshqara olmasliklari ma’lum bo`ldi. Shuning uchun ham ular vaziyatga 
bog`liq, vaziyat konkret jamoa unda qabul qilingan xatti-harakat normalari, 
shaxslararo munosabatlar tipi liderning ham, rahbarning ham ish taktikasi va 
uslubini belgilaydi degan g`oya qabul qilinmoqda. Lekin bu rahbarlik uslublarini 
psixologik mazmun va mohiyatini, bilishning amaliy ahamiyati shundaki, har bir 
uslubda o`ziga xos ijobiy tomoni bor. Mohir rahbar o`zini-o`zi tarbiyalar ekan, o`zi 
rahbarlik qilayotgan jamoaga mos xususiyatlarni tarbiyalashi maqsadga muvofiqdir. 
Masalan, rahbarning mustaqil fikrlilik, tashabbuskorlik sifatlari. Chunki ayrim 
hollarda xato qilsa ham rahbar original fikrlar aytib, yo`l-yo`riqlar ko`rsata olishi, 
har bir ko`rsatilgan fikr, qilingan ishga mustaqil baho bera olishi zarur. Har qanday 
rahbar uchun kerak bo`lgan hislatdan yana biri tom ma’noda «ziyoli» bo`lish yoki 
boshqacha qilib aytganda, madaniyatli bo`lishdir. Rahbar o`zidagi madaniyatni, 
avvalo, muomalada, odamlar bilan bo`ladigan muloqotlarda namoyish qilmog`i 
kerak. Muomala madaniyati – bu o`rinli, aniq, qisqa, samimiy gapirish madaniyati 
va ikkinchi tomondan, suxbatdoshni tinglash qobiliyatidir. 
Rahbarlik va boshqarish ikki tarzdagi ijtimoiy hodisalardir.
172-rasm