Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Qobiliyat turlari quyidagilar: 
Umumiy qobiliyatlar
mavjud bo`lgan kishi faoliyatning turli xillari bilan 
muvaffaqiyatli shug`ullana oladi. Umumiy qobiliyatga ega bo`lgan o`quvchilar 
odatda barcha fanlardan yaxshi va qiynalmay qo`yadilar.
Maxsus qobiliyatlar
kishiga qandaydir muayyan faoliyat bilan muvaffaqiyatli 
shug`ullanish imkonini beradi.

---

311 
nishonalari asosida turli qobiliyatlar rivojlanishi mumkin. Layoqat nishonlari 
kishining go`yo «mudrab yotgan» kuchlari bo`lib, agar kishi tegishli faoliyat bilan 
shug`ullanmasa, bu imkoniyatlarni «uyg`otishi» mumkin emas. Bunday 
mashg`ulotlar uchun ijtimoiy shart-sharoit: moddiy ta’minot, muhit, o`qish 
imkoniyatlari va hokazolar zarur bo`ladi. Qulay sharoitlar mavjud bo`lganda ayrim 
kishilarda qobiliyatlar juda erta rivojlanadi. Odatda musiqa va tasviriy sanhatga 
bo`lgan layoqat unda ertaroq paydo bo`ladi. Kishilarda musiqa va tasviriy sanhatga 
bo`lgan layoqatdan bir muncha keyinroq adabiy qobiliyatlar paydo bo`lgan. 
Qobiliyatni rivojlantirishning ayrim shartlari. Qobiliyatlar faoliyat davomida 
rivojlanadi. Shuning uchun qobiliyatlarni rivojlantirishning birinchi sharti - 
faoliyatga bo`lgan ehtiyojni tarbiyalashdir. Ishlashni yoqtirmaydigan dangasa 
kishilarda qobiliyatlar rivojlanmaydi. Qobiliyatlarni rivojlantirish uchun jiddiy 
mehnat qilishning ahamiyati katta. Qobiliyat - avvalo sabr-toqatga ko`paytirilgan 
mehnat, mehnat va yana bir karra mehnatdir. Mehnatga bo`lgan ehtiyojni tarbiyalash 
uchun ishga qiziqish va unga odatlanish katta ahamiyatga egadir. Layoqat bilan 
qobiliyatni bir-biridan farqlay olish lozim. Layoqat bu odamni faoliyatga bo`lgan 
intilish, qobiliyat esa ushbu faoliyatni bajara olish imkonidir.
Qobiliyatlar - bu: 
insonni individual xususiyati; 
inson biron faoliyatga bo`lgan yaroqligi; 
ushbu faoliyat bilan muvaffaqiyatli shug`ullanishidir. 
Bundan tashqari qobiliyatlar bilim va malaka egallash dinamikasini aniqlaydi. 
Qobiliyatlarni sifat faoliyatda o`z imkoniyatlaridan to`laroq foydalana olishni 
ko`proq yutuqlar erishishni ko`rsatib beradi. Qobiliyatlar strukturasi yetakchi, 
tayanch xususiyatlar strukturasida yetakchi, tayanch xususiyatlar farqlanadi.
Britaniyaning Kolumbiya universitetidagi psixolog Stenli Koren (Stanley Coren, 
1993) “CHapaqay sindromi” asarida jurnalistika qanday qilib ko‘pincha ilm fanni 
soddalashtirishi va bezaklikni ko‘rsatadi. U majlislarning birida psixolog Dorin 
Kimuraning nutqini eshitganini esladi, unda aytilishicha, chap quloq bilan musiqani 
eshitgan insonlar, o‘ng quloq bilan musiqani eshitgan insonlardan ko‘ra tezroq 
eslashdi. 
O‘quvchilarni ustidan tajriba o‘tkazib shuni bildikki, chap quloq quloq o‘ng 
miyadagi xujayraga ko‘proq ma’lumotlar o‘tkazib beradi va o‘ng hujayra 
tashqarisidagi musiqalarni yaxshiroq o‘zlashtiradi. Bir necha kundan keyin, New 
York Times jurnali yozdiki, Londan psixologi (Ontario viloyati) Dorin Kumura shuni 
aniqladiki, musiqiy qobiliyatlar miyadagi o‘ng hujayra bilan boshqariladi.
New York Times gazetasi ma’lumotlardan kelib chiqib maqoladagi fikrini 
davom ettirib yozdiki, Londonning psixologiya doktori Dorin Kimura hamma 
qo‘shiqchilar ma’lumotlarni o‘ng miya xujayrasi bilan yaxshi o‘zlashtirishini 
tasdiqladi. Keyingi maqolasida Angliyaning psixologi Dorin Kimuraning nima 
uchun mashhur qo‘shiqchilar chapaqayligini tushuntirib berdi.
209
 
209
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 105-106 b. 

---

312 
Biror faoliyatning ayniqsa muvaffaqiyatli, mustaqil va original tarzda bajarilishini 
taqozo qiladigan qobiliyatlar birikmasi - 
talant
deb ataladi. Ijodiy faoliyatga 
qobiliyatli bo`lgan kishilarni talantli kishilar jumlasiga kiritish mumkin. Talantlilikni 
yuqori bosqichi