Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 
Qobiliyatlar
- shaxsning ma’lum faoliyatdagi muvaffaqiyatlarni, osonlik bilan 
biron faoliyatni egallay olishni ta’minlaydigan yakka psixologik xususiyatlaridir.
Inson qobiliyatlar yordamida bilim, ko`nikma va malakalarini nisbatan osonlik 
bilan egallab oladi va biror faoliyat bilan muvaffaqiyatli shug`ullanadi. Qobiliyatlar 
faqat faoliyatda namoyon bo`ladi. 
156-rasm 
207
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 320-321 b. 
4. Qobiliyatlar va ularning 
turlari. 

---

310 
Insonning qobiliyatlari uning mayllari bilan maxkam bog`liqdir. Shuning uchun 
biror narsaga qiziqish, unga berilish ko’pincha faoliyatning ana shu turiga bo’lgan 
qobiliyatlarning mavjudligidan darak beradi.
Qobiliyat o‘zi nima, u insonlarda qay tarzda namayon bo‘ladi degan savolga, u 
insonlarning bosh miya faoliyatining ishlashi bilan bog‘liq degan javobni olamiz. 
Masalan: Ba’zi bir insonlarda miyaning chap qismi ko‘proq rivojlangan, 
boshqalarda esa o‘ng qismi rivojlangan degan g‘oyasini keltirishdi. 
YUqorida yozganimizdek tajribalar ko‘rsatadiki miyaning har bir qismi o‘ziga
xos funksiyani bajaradi. Miyaning chap qismi mantiqiyihatdan narsalarga baho 
beradi. O‘ng miya - hissiyot bilan intuitsiya orqali bo‘lib, narsalarni qabul qilishga 
yordam beradi.“Dixotomiya” - o‘ng va chap miya qismlari bu fikr sizni osonlik 
bilan fikrdan chalg‘itishi mumkin deb ogohlantirgan edi Sperri (1982). Hatto biz 
hikoya o‘qiyotganimizda miyaning ikkala qismi ishlaydi – chap qism so‘zlar va 
uning ma’nosini topadi, o‘ng qismi hazil hissiyot va tassavurni baholaydi 
(Hellige,1993; Levy, 1985).
208
Layoqat nishonlari va qobiliyat.
 
Ko`pgina olimlari qobiliyatlar tug`ma 
bo`ladi va avloddan-avlodga o`tib turadi, deb hisoblaydilar. Unchalik qobiliyatli 
bo`lmagan ko`pchilik kishilar orasida layoqatli kishilar oilalari ham bo`ladi, bu 
oilalardagi kishilarnig qobiliyatlari avloddan-avlodga o`tib keladi. Lekin qobiliyatlar 
to`g`risida bunga butunlay qarama-qarshi bo`lgan nuqtai nazar ham mavjud, bu 
nuqtai nazar tug`ma sifatlarni butunlay inkor qiladi va hamma narsa tarbiyaga, shart-
sharoitga bog`liq deb hisoblaydi. Ana shu nuqtai nazarni ham to`g`ri deb hisoblab 
bo`lmaydi. Qobiliyatlar miya va sezish organlarining tuzilishiga bog`liq, ular har-xil 
kishilarda tug`ilgan vaqtidayoq turlicha bo`ladi. Har bir kishida tug`ma layoqat 
nishonlari bor bo`ladi, binobarin, kelgusida biror qobiliyatni rivojlantirishga bo`lgan 
muayyan moyillik ana shunga bog`liq. 
Lekin bu tabiiy layoqat nishonalari muvaffaqiyatli faoliyatning to`la-to`kis 
shart-sharoitlari bo`la olmaydi. Layoqat nisholarini rivojlantirish kerak, bu esa ta’lim 
tarbiya jarayonidagina ro`y beradi. Bundan tashqari, layoqat nishonalari ko`p 
qiymatlidir, ya’ni tegishli sharoitlar mavjud bo`lganda faoliyatga qarab layoqat 
208
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 105-b.