Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Idrok 
tushunchasining yuqori bosqichi esa appertsentsiya deyiladi. 
Appertseptsiya
- 
idrok jarayonini shaxsning oldingi bilimlari, shaxsiy va ijtimoiy tajribalari, 
qiziqishlari, motivatsiyasi, ehtiyojlari va odatlari, umuman, ruhiy hayotning barcha 
mazmuni bilan belgilanishidir.
Appertseptsiya hodisasi tufayli odamlar o’zaro idrokining mazmuni bilan bir-
birlaridan muayyan darajada tavofutlanadilar, ya’ni ular aynan bir xil narsani o’zini 
ilm saviyasi, maslagi, pozitsiyasi, dunyoqarashi va ijtimoiy kelib chiqishiga 
asoslangan holda turlicha idrok qiladilar hamda aks ettiradilar.
Masalan, «ildiz» tushunchasini biologlar o’simliklarning moddiy asosi 
sifatida, matematiklar sonlarning ildiz ostidagi ko’rinishida, ijtimoiy nuqtai nazardan 
qarindosh-urug’chilik shaklida namoyon bo’ladi. Psixologiya fanida idrok muayyan 
164
David G. Mayers Psychology, © 2010 by Worth Publishers 279-280-b. 

---

256 
shakllarga ajratilib tadqiq qilinadi, vaqt, harakat, fazo yordami bilan atrof-muhitning, 
biosferaning, ijtimoiy turmushning mohiyati yuzasidan axborotlar ma’lumotlar, 
xususiyatlarni aks ettiradi. 
Materialni muvaffaqiyatli idrok qilishning yana bir muhim sharti ko‘rgazmali 
qurollardan foydalanishdir. Ikki ko‘rsatkich barmoqlaringizni ko‘zlaringizdan 
chamasi besh duyum masafoda tuting va barmoqlaringiz orasi yarim duyum bo‘lsin. 
SHu holatda barmoqlaringizga qarang va natijaga e’tibor bering. Endi 
barmoqlaringizni uzoqroqqa siljiting. Bizning ko‘z qorachig‘larimiz biroz turlicha 
tasvirda ko‘radilar. Miya bu ikki tasvirnisolishtirsa, ularni orasidagi farq ularning 
tushunarsiz tengsizligini bildiradi.
115-rasm 
 
Misol uchun, barmog‘ingiz bilan 
buruningizni ushlab 
barmog‘ingizga qarasanggiz, 
tushunarsiz tasvir paydo bo‘ladi. 
 
 
 
3D 
ijodkorlari bir necha duyum masofada turgan kameradan tengsiz 
tasvirlarni tasvirga olishdi. Tasvirni biz maxsus ko‘zoynak orqali ko‘rganimizda 
chap ko‘zimiz chap kamerada olingan tasvirlarni ko‘radi, o‘ng ko‘zimiz esa o‘ng 
kamerada olingan tasvirlarni ko‘radi. Tasvir ularni normal holatda ko‘rsatadi. Yoki
ikkala kamera bilan samolyotda er xaritasini 
3D 
orqali rasmga olganda u tasvir 
ham bir xil holatda bo‘ladi. Qanday qilib biz odamning 10 metr yoki 100 metr 
uzoqlikda turganligini aniqlay olamiz. Kampusning zinalari qoraga bo‘yalsa 
uzoqroq ko‘rinadi, aksincha oq rang bilan bo‘yalsa u ancha yaqinroq bo‘lib 
ko‘rinadi (13-rasm). Tasvirni pastga teskariga o‘zgartirsak qora ranglar erga 
aylanadi. Agar o‘lchamni biz ikkita bir xil o‘lchamdagi ob’ekt deb solishtirsak, 
ko‘plab odamlar uzoqda turgan ob’ektni kichkinaroq deb idrok qilishadi. Tasvir 
boshqa ob’ektlar orasida bo‘lsa ya’ni biz ko‘rayotgan tasvir boshqa biron tasvir 
bilan to‘sib (bloklab) qo‘yilsa u bizga ancha yaqin ko‘rinadi va biz uni shunday 
idrok qilamiz. Bu holat ushbu rasmdagi manzarani yaratadi.
165
 
116-rasm 
165
David G. Mayers Psychology, © 2010 by Worth Publishers 282-b. 

---

257 
Yaqqol voqealikdagi narsa va hodisalarning tana a’zolarini qabul qilish 
analizatorlariga bevosita ta’sir etmasdan inson ongida turli obrazlarning (ovozlarning 
eshitilishi, sharpalarning sezilishi) xayolan, fikran paydo bo’lishidan iborat idrokning 
psixopatologik (ruhiy xastalik) hodisasiga