Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 
Ob’ektiv omillarga
yana ishlab chiqarish sharoitlarining o‘zi, ularning 
qanchalik yangi davr talablariga binoan modernizatsiya qilinganligi rol o‘ynaydi. 
Masalan, ofisi oxirgi zamon talablariga ko‘ra jihozlangan sanoat korxonasi yoki 
xususiy firma yoki tashkilotning tashqi ko‘rinishi ham odam e’tiborini o‘ziga tortadi. 
Shu firmaning “brendi”, uning reklama shitlarida namoyish etilishi kabilar ham 
malakali kadslarni shu korxonada ishlashga ishtiyoqini oshiradi.
Shu bois ham xorijda bevosita korxonaning shu kabi tashqi, ob’ektiv 
jihatlariga katta e’tibor beriladi va bu omil eng malakali kadrlarni shu erda ishlash va 
o‘z mahoratini oshirishga undashiga ishonadi. Bizda ob’ektiv omillarga yil sayin 
e’tibor kuchaymoqda. Chunki, bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir korxona, tashkilot 
va ishlab chiqarish muassasasi raqobatbardosh maxsulot ishalb chiarishga 
intilganidek, xodimlarning ham har tomonlama malakali va usta bo‘lishidan 
manfaatdordir.
Xodimning bilim, malaka va ko‘nikmalari ham katta ahamiyat kasb etadiki, bu 
xolat zamonaviy kadrlarning hamisha o‘z ustida ishlashi, kasbiy malakasini muttasil 
oshirib borishini taqozo etadi. Shu bois ham ayrim yigit va qizlar 
modernizatsiyalashgan ishlab chiqarish korxonasida yoki kompaniyada ishlash 
uchun maxsus tayyorgarlikdan o‘tishni, kerak bo‘lsa, qo‘shma korxonada ishlash 
ishtiyoqida xorij tillarini mukammal o‘zlashtirish, xorijda malakasini oshirib 

---

189 
kelishga juda katta ahamiyat bermoqdalar. Bunda yuqori texnologiyalar va axborot 
vositalaridan boxabarlik ham katta rol o‘ynaydi. 
Sub’ektiv omillar
guruhi ham juda ahamiyatli bo‘lib, ular ko‘proq tashqi 
omillardan ko‘ra insonning o‘ziga bog‘liq.
Masalan, agar bir insonda ilk yoshlikdan biror hunar turi bilan shug‘ullanishga 
ishtiyoq va qiziqish bo‘lgan bo‘lsa, bunga oilada ham sharoit bo‘lib, genlarida ya’ni, 
avlodida ham kimlardir shu ish turi bilan shug‘ullangan bo‘lsa, albatta, bu xolat 
uning kasbiy mahorati muttasil oshib borishi uchun muhim turtki bo‘ladi. U o‘z 
ishidan og‘ib yoki aynib ketmaydi.
Aksincha, o‘z farzandlarini ham keyinchalik shu faoliyatga undaydi, uning 
qiyinchiliklari kabi sabablar ham fikridan qaytara olmaydi. Ishda mabodo xatolarga 
yo‘l qo‘ysa ham uni o‘zi, o‘z sabri-qanoati bilan tuzatishga imkon topadi, 
tanqidlardan to‘g‘ri xulosa chiqaradi, kasbidan voz kechmaydi. Shu sababli ham 
sub’ektiv omillar kasb psixologiyasi uchun muhim hiosblanadi.
 
Aytilishicha, 1992-yildan oldin Britaniya universitetlari turli kasb 
yo’nalishlarida kerakli ma’lumotning o’qitilishi uchun nomigagina kurashishgan.
O’sha yo’nalishlarda pedagog o’z mahoratini namoyish qilish va bu uchun 
mukofotlanish imkoniyatining mavjud emasligi ko’plab davlat muassasalarida 
muammo bo’lgan.
Ba’zi lavozim talablarini o’rganib chiqqach, tadqiqot guruhi quyidagi 
xulosaga keldi: Uzoq muddatli o’zgarishlar yo’lga qo’yilgan va lavozim talablari 
aniqlik kiritish maqsadida kodlashtirilgan (talablarga ma’lum raqamlarga 
biriktirilgan).
Ish yuzasidan bosim ostida ishlaydigan akademiklar, masalan maqola chop 
etishga majbur bo’lish yoki sheriy uslubdan ortiqcha foydalanishga majbur 
bo’ladigan o’qituvchila dars o’tishga ko’p vaqt ajratish kerak emas degan fikrda 
bo’lishlari mumkin. Baxtimizga, hozirgi kunda o’qitish va tadqiqot o’rtasidagi 
bog’liqlikdan ko’pchilik xabardor, chunki universitetlar kadr va ma’lum fanlar 
bo’yicha o’qituvchi yetishtirish kerakligini juda yaxshi bilishadi. Hozirda baxs 
asosan individual o’qitish-tadqiqot profillari orasidagi farq haqida. 
132
 
Psixologlar kasbga nisbatan psixologik tayyorlikni, kasbiy ustanovkalarning 
barqarorligini motivlarning anglanganligini muhim omil, deb hisoblaydilar. Chunki 
kasbga, biror ish hunarni bajarishga, inson avvalo ruhan tayyor bo‘lishi, keyin 
mutaxassislik sir-asrorlarini egallashi kerak.