Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Abu Ali ibn Sino
 nomi bilan tanilgan. 
Tabib va insonparvar, Abu Ali ibn Sino UNESCO uchun eng muhim ahamiyatga 
ega bo’lgan, axloqning ilm-fanda muhimligi haqida yaxlit yondashuv ishlab 
chiqqan va o’zi uni targ’ib qilish uchun ilhom uyg’otishga xizmat qiluvchi manba 
hisoblanadi.
10
 
7-rasm 
SHarqning ulug allomalaridan biri - SHayx-ar- Rais nomi bilan 
mashhur bo’lgan Abu Ali Ibn Sinodir. Mutafakkirning 
pedagogik-psixologik qarashlari ilmiy asosda qurilgan bo’lib,
u bolaning fe‘l-atvori va tasavvurlarini shakllantirishda
umuminsoniy g’oyalar qo’llanishini ta‘kidlagan hamda 
murabbiy, ota-onalarga bolani qattiq tan jazosidan ko’ra,
shaxsiy ibrat orqali voyaga etkazish ma‘qulligini ko’rsatadi. 
Abu Ali ibn Sino qarashlariga ko’ra inson ikki narsadan, yashirilgan (sirr) va 
ochiq (‘alin) elementlardan tashkil topadi. Biz bilganimiz inson tanasida uning 
10
Abd al-Rahman al.Naqib (Egypt). Professor and director of the Department of Educational 
Fundamentals at Mansoura University. Author of numerous articles and books; has participated in 
several national and international conferences on education. Among his works are: Avicenna’s Educational 
Philosophy; Muslim Theoretical and Practical Medical Training; Studies on Islamic Education; The Degree of Islamic 
Involvement among Students; and Islamic Education: Vocation and Structure (in Arabic) 213-b. 

---

17 
organlari va hujayralar mavjud. ‘Bizga anatomiya ichki qismlarli o’rganishga 
imkon berganda, tashqi sezish to’xtaydi; yashirilgan qismlar esa o’zlarida quvvatga 
ega bo’ladi’ Bu ruhiy kuchlar insonni ruhlantiradi va uning inson sifatida turli 
harakatlar qilishga undaydi. Abu Ali ibn Sino uchun, inson tanasi aniq bo’lgan, bu 
huddi biz bugungi kunda anatomiya orqali bila olishiz bo’lgan narsalar singari, biz 
bularni hozirda hech qanday qiyinchiliksiz qabul qila olamiz. 
Lekin bu ruhiy kuchlar nima va ularning tanani ruhlantirishdan vazifasi 
nimada? Abu Ali ibn Sino bu ruhiy bo’limlarni uch guruhga ajratgan. Birinchisi 
vegetative bo’limlar, bunda insonlar va daraxtlar ulashilib turadi. Ular insonlardan 
manfaatdor, oziqlanish hisobiga o’sadi, va qayta ishlash orqali ko’plab turlarni 
saqlab qoladi. Shuning uchun, uchta bo’limni o’z ichiga oladi: boqish, o’sish va 
qayta ishlash.
11
 
Bu guruh hayvonlarning daraxtlardan ustun qiluvchi va so’ngra insonlar va 
hayvonlar tomonidan bo’lishiladigan bo’limlarga ajraladi. Odatda, ular insonlarni 
ularga foydli va o’zlari xoxlagan narsaga yaqinlashishiga va unga ziyon 
keltiradigan yoki havli narsalardan uzoqlashishiga undaydi. Bu qarashlarda ular 
ikkita bo’limni o’z ichiga oladi: harakat bo’limi va tushunish yoki sezish bo’limlari. 
Har biri esa o’z o’rnida yana boshqa bo’limlarga bo’linadi: Harakat bo’limi 
insonni harakatga undashi yoki uni harakatdan to’xtash uchun intriktiv reaksiya va 
aqlli harakat bo’limlariga bo’linadi. Sezish bo’limi ham o’z o’rnida tashqi olamni 
sezish va unga javob qaytara olishi uchun beshta bo’limga bo’linadi – ko’rish, 
eshitish, hid bilish, tatib ko’rish, va ushlab his etish. 
Va nihoyat, bu yerda insonni hayvonlardan farqlab turuvchi oxirgi bo’lim 
mavjud; Abu Ali ibn Sino qarashlariga ko’ra bu ikkita bo’limni o’z ichiga oladi: 
faol bo’lim insonning tajribaviy hulqiga yo’nalgan va bilim bo’limi uning ilmiy 
bilimlariga yo’nalgan. Ikkalasiga ham bitta “bilim” berilgan faqat bittasi tajribaviy 
va ikkinchisi nazariy. 
Barcha bo’limlar inson qalbidan kelgan vazifalarni bajaradi. Inson qalbi 
bitta va uchchala bo’limning ham uning uchun har xil vazifasi mavjud.