Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Pedagogik mulоqоt jarayonida polilog 
- guruh ichidagi munozaradir. U 
tinglovchilar yoki o‘quvchilarning faolligini yanada oshirish, ulardagi ijobiy 
qobiliyatlarini rivojlantirish maqsadida ishlatiladi.
Polilog jarayonida guruh azolarining har biri muhokama qilinayotgan masala 
bo‘yicha o‘z fikrini bildirish imkoniyatiga ega bo‘ladi, o‘qituvchi esa ushbu 
jarayonning tashkilotchisi sifatida o‘quvchilar yoki talabalar faoliyatiga bevosita 
aralashmaydi. Bu usul dars mavzusi ko‘proq nazariy xarakterli bo‘lib, yangi 
71
David G. Mayers Psychology,©2010 by Worth Publishers 221-b. 

---

104 
g‘oyalardan ularning amaliy jihatlari keltirib chiqarilishi zarurati bo‘lganda qo‘l 
keladi. 
Yanada kattaroq darajada qaraydigan bo’lsak, ko’plab ma’daniyat vakillari va 
etnik guruhlar mustaqil o’zlikka yaqin bo’lgan nimagadir yoki sizning 
munosabatingizga va mas’uliyatingizga qaratilgan g’oyaga ishonishad, sizning 
avtobiografiyangizga yoki tanholigizga emas (Greenfield, 1994; Greenfield, et al., 
2003). Ushbu ma’daniyatlarda eng obro’li inson g’ayritabiiy yoki jamoa sardori 
bo’lmaydi.Shunaqangi inson aslida alohida hisobga olinadi.Eng nufuzli inson oilasi 
va do’stlari bilan yaxshi munosabatda bo’lsa, qolaversa o’sha inson ular oldidagi 
burchlarini his qiladi. 
Qaysidir ma’noda biz insonlar hammamiz ichki shaxsiyatni qadrlaymiz va 
shuning uchun o’zimizni o’zaro bog’liq deb o’ylaymiz. Individual interdependent 
o’zlik o’rtasidagi farq shuki ma’nodorlik ya’ni ko’plab sof bo’lmagan 
ma’daniyatlar interdependentlikka (bir-birigabog’liqlikka) urg’u berishadi.
72
 
O‘qituvchilik kasbi aniqroq aytganda o‘qituvchilik sharafi – bu asosan 
yoshlarga o‘zlarining yashirin qobiliyatlarini anglashlariga yordam berishdir. 
73
 
Eng qo’pol shaklda, bu bo’linish aktiv rejalashtirish (o’qitish) va passiv 
o’zlashtirish (ta’lim); ozroq qo’pol shakli, sintez va o’xshatish (ta’lim) ikki asosiy 
masalada, masalalar o’rtasida bog’liq bo’lishi yoki kelib chiqishi, faoliyatga 
yo’naltirilganligini (talabani o’qitish, mavzuni o’qitish) nazarda tutadi.
Bu lingvistik strukturalar yoki xatto, oddiygina so’z boyligi ham, qo’pol 
bo’linishga majbur bo’layotganlari aniq “o’qitish va ta’lim” atamasi, albatta, 
o’qituvchini ham, talabani ham jalb qiluvchi bo’linmagan amaliyotga tegishli 
bo’ladi. Bu hollarda (va) bog’lovchisi alohida elementlarni birlashtirishdan ko’ra, 
jipslashtiruvchi kuch sifatida juda kuchli o’qilishi kerak. Ammo bu, xatto, niyat 
bo’lsa ham, atamalarning alohida funktsiyalarini nazarda tutishda yetarlicha 
kuchga ega.
74
 
Pedagogik muloqot pedagogik faoliyatda muhim o`rin tutadi. Biz guruh va 
jamoaga kirar ekanmiz, doim unda turli rollarni bajarishga to`g`ri keladi. Rasmiy 
guruhda boshliq rolini o`ynasak, kasalxonada bemor, do`konda haridor, oilada rafiq 
yoki rafiqa, ota-ona oldida esa farzandlik rolini bajaramiz.
Pedagogika sohasida chuqur shaxsiy tajriba yoki ilmiy yo’nalishda 
ko’rsatilgan ijobiy natija katta o’qituvchi lavozimi uchun juda muhim 
ko’satgichlardir. Ta’lim berish va kerakli adabiyotni mutolaa qilish, o’rganish 
o’rtasidagi bog’liqlikni anglab yetish domla yoki ”professor” unvonini olishning 
negizidir. Pedagogning lavozimini oshirganda o’tkaziladigan suhbat yoki test 
tekshiruvlari kishi o’sha bog’liqlikni yaxshi tushunishini tekshirishga qaratilgan. 
 
 
Ilmiy ishlar olimlarning bilimlarini ommaga yetkazadi va boshqa 
izlanuvchilarga ham tadqiqot uchun imkoniyat yaratib beradi. Bundan tashqari, 
ilmiy ish orqali kishi taniqli bo’lishi va obro’ orttirishi mumkin. Shu sababdan, 
lavozimni ko’tarish komissiyasi kishining ilmiy ishlariga alohida e’tibor berishadi. 
72
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 223-b. 
73
Kelvin Seifert and Rosemary Sutton, Educational Psychology © 2009, Second Edition. 82-b. 
74
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm.
pp
: 299-230. 

---

105 
Boyerning 1990-yildagi ilmiy tadqiqotlarni o’zgartirish va unga ko’proq ahamiyat 
berish taklifi ko’plab oliygoh va institutlarda qo’llab-quvvatlandi.
75
 
Pedagogik muloqotda ta’lim psixologiyasi, tarbiyaning psixologik asoslari, 
o`qituvchi va o`quvchi munosabatlari, o`qituvchi psixologiyasi, maktablarda ta’lim-
tarbiya jarayonlarini boshqarish muhim o`rinni egallaydi.
Yoshlarni kasbga tayyorlash jarayonida murabbiy, ustoz va o‘qituvchilar 
ko‘pincha guruh shaklida to‘plangan auditoriya bilan ishlayddilar. Tinglovchilar 
auditoriyasi - o‘ziga xos ijtimoiy jamoa bo‘lib, ularni bilim, malaka va ko‘nikma 
olish istagi birlashtiradi. Kasb va unga oid bilimlar muloqotning asosiy predmeti 
bo‘lib, darsni tashkil etuvchi inson guruh sharoitida ishlash texnologiyalaridan 
bohabar bo‘lishi shart. 
Kasbiy oirentatsiya yoki kasb ta’limi sohasida ishlayotgan mutaxassisning 
auditoriya bilan ishlaganda qo‘llaydigan asosiy quroli tushuntirish, yo‘naltirish, 
e’ttqodni shakllantirish bo‘lgani bois u eng avvalo pedagogik muloqot jarayonidagi 
ma’lumotlar almashinuvi texnologiyalarini bilishi kerak. 
Har bir shaxs o‘ziga xos individualdir. Ya’ni, har birimizda muayyan 
ma’noda hech kimda qaytarilmaydigan sifatlar, nuqsonlar va fazilatlar kompleksi 
mavjudki, biz aynan shu bilan betakror, o‘zimizga xos insonmiz. Bu sifatlar avvalo 
bizning o‘zgalar bilan muloqatimizda, ish-faoliyatni yuritishimizda, fe’l-
atvorimizda, yurish-turishimiz, kasb tanlashimiz, jamiyatda o‘zimizni tutishimizda 
va unga bo‘lgan munosabatlarimizda namoyon bo‘ladi.
«O’qitish va ta’lim» va «bilim va tushunish» san’at va gumanitar fanlar 
uchun qo’pol atamalar bo’lib, ularni qo’llay olamiz deya olmasakda, ammo ular 
mahorat bilan qo’llaniladi. San’at va gumanitar fan ta’limi uchun asosan na bilim 
yetkazib berilishi, na malakalarni yetkazib berilishi muhim emas deb tushuniladi. 
Bundan ko’ra, talaba vao’qituvchi qaytarish va bilim olishda bir xilda jalb etiladi. 
Bu jarayonning bir qismi sifatida, “malakalar” konstruktsiyalari sifatida ham, bilim 
olish va olmaslikdagi omillarni aniqlashdek kuchli hisoblanishi shart. Qisqasi, bu 
sohalardagi o’qituvchilar talabalarga nimani o’ylashni va qanday o’ylashni 
aytmaydilar; ular talabalarning o’zlari o’ylashlarini rag’batlantirishga va bu 
jarayonni keng o’quv asosida faoliyat yuritayotgandek tushunishlarigaharakat 
qiladilar. Bu yo’l bilan o’qituvchi ham, talaba ham bir xilda bilim majmuini, 
san’atda esa parallel tarzda amaliyot majmuiniyaratish vaqaytarish bilan mashg’ul 
bo’ladi. Bu fanlarda aniq narsani ta’kidlashdek tuyulishi mumkin: masalan, agar 
75
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm.pp:492.