Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 
“seminarning boshidan oxirigacha qatnashish” qonuni.
Bu 
ishtirokchilarda mas’uliyatni vujudga keltirish uchun zarur bo‘lgan tamoyildir. 

 
“ixtiyoriylik” qonuni.
Seminarda o‘z mulohazalarini bayon qilish, 
munozaralarda, o‘yin va mashqlarda ishtirok etishda ixtiyoriylikni joriy qilishi 
mumkin. 

 
“vaqtni tejash – sarishtalik” qonuni.
Guruh ishtirokchilari trening 
mashg‘uloti davomida gaplarini imkon qadar qisqa, lo‘nda ifodalashi, mavzu 
doirasidan chetga chiqib ketmasligi lozim. 

---

232 

 
“shaxsni baholamaslik” qonuni.
Har bir ishtirokchi o‘z fikr- 
mulohazalarini, hissiyotlarini bayon qilishi mumkin, biroq bunda boshlovchi va 
qolgan ishtirokchilar hikoyadagi vaziyatnigina muhokama qilishlari kerak va 
so‘zlovchining o‘sha paytdagi xulq-atvori, hatti-harakatini baholashdan qochishlari 
kerak. M: “o‘sha paytda siz jahlga berilmasligingiz yoki bunday demasligingiz kerak 
edi”. Buning o‘rniga bunaqa vaziyatda men bunday qilardim yoki deyardim kabi 
variantlarda so‘zlashish yoki fikrini bildirish so‘raladi. 
Ishtirokchilar bir-birlariga do‘stona munosabatda bo‘lishi, bir-birlarining 
hissiyotlarini hurmat qilishlari kerak (M: ketishi kerak bo‘lib qolsa, albatta 
boshlovchini ogohlantirishi va aksincha). 
Bundan tashqari trener tomonidan quyidagilar alohida ta’kidlab o‘tilishi 
shart: 
birovning fikrini umuman noto‘g‘ri deb hisoblagan yoki unga qo‘shilmagan 
taqdirda ham uni to‘xtatib qo‘yish yoki ustidan kulishga hech kimning haqqi 
yo‘q; 
ishtirokchilar bir-birini masharalashi yoki g‘ururiga tegadigan gaplar aytishi 
mumkin emas; 
ishtirokchilar ham, boshlovchi ham, agar savol uning shaxsiy hayotiga tegishli 
bo‘lsa, javob bermaslik huquqiga ega; 
boshlovchiga savollar va fikrlar anonim tarzda berilish imkoniyati yaratilishi 
shart. lekin bu haddan tashqari chegaradan chiqish imkonini bermasligi, ya’ni 
boshlovchining shaxsiyatiga tegish kabilarga yo‘l qo‘yilmasligi ta’minlanishi 
kerak. 
Malakalarda ta’lim markazini yoki bilimni egallash va yetkazib berish uchun 
kerakli qobiliyatlar ko’lamini tartibga sololmas ekanmiz, bilim yoki amaliyot majmui 
ta’rifning boshqa hajm va tartibga solinmasligi ham hayratlanarli emas. Bu qo’pol 
va ko’ngilni qoldiruvchi hamdir. Agar biz san’at, gumanitar va ijtimoiy fanlarni 
o’qitish va o’rgatishning asosiy jihatlarini tushunishimiz shart bo’lsa, bu masalani 
tushunish muhimdir. Butun bilim doirasida, bu fanlar davomiy qayta izohlash va 
qaytarishga taaluqlidir. Shuning uchun “shug’ullanish” so’zi ishlatilgan. Bu fanlar 
o’qitish va ta’lim o’rtasidagi muqobil munosabatlarni barbod qilganidek, bilim yoki 
tushunishning ikkilanishini, yoki an’anaviy grammatikani barbod qiladi.
154
 
Me’yorlarni mashg‘ulot o‘tkazishdan avvalroq katta qog‘ozga yozib, xonaga 
osib qo‘yish yoki guruh a’zolari bilan birgalikda «Fikriy hujum» usuli orqali 
aniqlashtirib olish maqsadga muvofiq. Bu birinchi guruhiy kelishuv hisoblanadi. 
Bunda shu narsa muhimki, har bir kishining fikrini albatta eshitish, nima uchun bu 
tamoyilga xayrixohligi yoki noroziligini izohlashini so‘rash lozim. Tamoyillarni 
tasdiqlashni ovozga qo‘yish kerakmas. Agar kimdir guruhning fikriga norozi 
bo‘ladigan bo‘lsa, uni ko‘ndirishga harakat qilish yoki guruh boshqa qarorga kelishi 
lozim bo‘ladi. Chunki uning fikrini inobatga olmaslik - guruhdagi psixologik iqlimga 
salbiy ta’sir etishi aniq. Ya’ni fikri inobatga olinmagan ishtirokchida norozilik holati 
154
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academic practice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed. p. cm. pp: 299. 

---

233 
paydo bo‘ladi va bu uning treningdagi butun ishtiroki davomida minus holatlarni 
keltirib chiqarishi mumkin. Bundan tashqari unda ruhiy tushkunlik, o‘z-o‘zini 
baholashning pasayishi ehtimolini tug‘diradi.