Tasdiqlandi” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor D. Q. Durdiyev

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi qonun. 11.12.2003 y. 560-II
   
2. 
   Qosimov S.S. Axborot texnologiyalari. T. 2006 yil.
   
3. 
   G‘ulomov S.S. va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari.T., «Sharq», 2000 y.
   

Amaliy mashg‘ulot 3. Ikkilik sonlarni kompyuterda ifodalash va ular ustida arifmetik amallarni bajarish
Ishdan maqsad: Sanoq sistemalari bilan tanishishtirish. Biri sanoq sistemasidan ikkinchisiga o‘tish. Sanoq sistemalari ustida arifmetik amallar bajarish.
Masalaning qo‘yilishi: Talaba variant bo‘yicha berilgan misollarni ishlashi va kerakli natija olishi lozim.
Ishni bajarish uchun namuna


1. Ikkilik sanoq tizimidagi sonlarni o`nlik sanoq tizimida yozing.

1.	10111, 112;	7.	101,01012;	13.	10,111112;	19.	111010,1012;
2.	1000,0012;	8.	111010,1012;	14.	111,11100012;	20.	1110,01012;
3.	110,012;	9.	1110,0012;	15.	11100, 01112;	21.	101, 101012;
4.	10,01012	10.	1100,0012;	16.	100011,0012;	22.	1100,110012;
5.	101,1012;	11.	110,001012;	17.	110,0111112;	23.	1101,0011012;
6.	1101,112;	12.	10101,01012;	18.	10111,01012	24.	111101,01012;
			25.	1111101,1012;

1. 
   O`nlik sanoq tizimidagi sonlarni ikkilik sanoq tizimida yozing.
   

1.	12710; 11,2510;	9.	38710; 4,2510;	17.	29710; 421,2510;
2.	23410; 23,510;	10.	17710; 25,12510;	18.	23710; 239,2510;
3.	8610; 34,12510;	11.	34110; 13,0510;	19.	80610; 94,87510;
4.	7510; 10,62510;	12.	10610; 12,62510;	20.	75910; 18,62510;
5.	33510; 0,62510;	13.	22510; 11,62510;	21.	37510; 0,87510;
6.	10610; 4,12510;	14.	60410; 33,510;	22.	19610; 45,62510;
7.	32710; 1,87510;	15.	10710; 24,12510;	23.	35710; 10,87510;
8.	3410; 29,12510;	16.	247,87510; 25910;	24.	30410; 92,12510;
		25.	152,37510; 12410.

Nazorat uchun savollar

8. 
   O‘nlik sanoq sistemasidagi butun son boshqa sanoq sistemasiga qanday o‘tkaziladi?
   
9. 
   Biror sanoq sistemasidagi butun sonni o‘nlik sanoq sistemasiga o‘tkazishni ko‘rsating.
   
10. 
    Beshlik sanoq sistemasida butun sonni olib, uni yettilik sanoq sistemasiga o‘tkazishni ko‘rsating.
    
11. 
    Triada va tetrada usullari jadvalini yozing.
    
12. 
    To‘rtlik sanoq sistemasida butun sonni olib, uni sakkizlik sanoq sistemasiga o‘tkazishni ko‘rsating.
    
13. 
    Sakkizlik sanoq sistemasida butun sonni olib, uni o‘n oltilik sanoq sistemasiga o‘tkazishni ko‘rsating.
    
14. 
    To‘rtlik sanoq sistemasida butun sonni olib, uni o‘n oltilik sanoq sistemasiga o‘tkazishni ko‘rsating.
    

Adabiyotlar ro‘yxati:
B. Boltayev, M. Mahkamov, A. Azamatov, S. Rahmonqulova. Informatika va axborot texnologiyalari. 7-sinf. Davlat ilmiy nashriyoti. Toshkent – 2017.


Amaliy mashg‘ulot 4. Bul algebrasida qo’llaniladigan asosiy munosabatlar va Bul funktsiyalarini amalga oshirish
Ishdan maqsad: Bul algebrasida qo’llaniladigan asosiy munosabatlar va Bul funktsiyalarini amalga oshirishni o’rganish.
Masalaning qo‘yilishi: Talabalar Bul algebrasidan foydalanib mulohazalar ustida amal bajaradi.

.Adabiyotlar.

1. Ma’ruza materiallari.
2. Antivirusnie programmi Moskva 2000.
3. N.D. Ugrinovich. Informatika i informatsionnie texnologii. M., Laboratoriya bazovix znaniy, 2002.
4. Internet resurslari.


Amaliy mashg‘ulot 5. Кombinatsion va arifmetik sxemalar. Multipleksor. Dekoder. Кomparator
Ishdan maqsad: Shikastlangan fayllar bilan tanishishtirish. Shikastlangan fayllar va disklarni tiklash o'rganish.
Masalaning qo‘yilishi: Talaba shikastlangan fayllar va disklarni tiklash ko'nikmasiga ega bo'lishi kerak.

Platalarning bazaviy tipik o`lchamlari:

• 12x13,8 dyuymli Full-size AT (IBM PC ning birinchi modellarida ishlatilgan, hozir chiqarilmayapti);
• 8,57x13,04 dyuymli va ularning 8,57x9,85 dyuymli Mini AT ko`rinishdagi turi — Baby AT; ular «Slim Line» dan tashqari hamma korpuslarga o`rnatilishi mumkin (chiqarilmoqda, lekin ular ham sekin еskirib bormoqda); • 9x13 va 8,2x10,4 dyuym o`lchamli, mos ravishda Slim Line korpuslarida o`rnatiladigan LPX va Mini LPX;
• ATX — tizimli shinaning еng yangi formati bo`lib, u Baby AT dan еlementlarning platada yanada qulayroq joylashishi (platani olmasdan turib, uning еlementlarini engil almashtirish imkonini beradi), yaxshi shamollatish (mikroprosessorga aloxida shamollatgichni o`rnatishni talab еtmaydi), yangi universal shina raz`yoni USB ning borligi va kompyuter ta`minotini modemdan yoki lokal tarmoqdan masofadan turib o`zish imkoniyatining borligi bilan farq qiladi. Platada tezkor xotira CD RAM ning faqat yangi tipi uchun raz`yomlar o`rnatilgan. Tizimli plataning tipini еng avvalo bazaviy mikroprosessor va tizimli shina belgilaydi. Bugungi kunda bazaviy mikroprosessor sifatida Pentium yoki hech bo`lmaganda Over Drive Pentium ni o`rnatish mumkin bo`lgan 486 DX2 bo`lishi kerak. Lokal shina sifatida PCI ga to`xtalish kerak yoki, agar 486 seriyali MP bo`lsa, u holda VLB shinasini tanlash mumkin. Zamonaviy tizimli platalar 33 MGc (VLB shinasi bilan) va 50 MGc (PCI shinasi bilan) taktli chastotada ishlaydi. Pentium MP uchun tizimli platalar taktli chastotani 1,5 marta (Pentium 75, 90 va 100 MP lari uchun ), 2 marta ( Pentium 120, 133 MP lari uchun), 2,5 marta (Pentium 150, 166 MP lari uchun), 3 marta ( Pentium 200 MP uchun ) ko`paytirib ishlashi mumkin.
SHK ning ko`pgina muhit imkoniyatlari TP tipiga va unda ishlatilayotgan yordamchi mikrosxemalar (chipset) to`planiga bog`liqdir. TP uchun еng mashxur mikrosxemalar to`plamini quyidagi firmalar chiqaradi: Intel (xususan, Pentium MMX MP uchun 430 FX-Triton2 va Pentium II MP uchun 440 LX AGP ommaviy to`plamlari), Headland Technology,Chips & Technology, VLSI, UMC, OPTi, PC Chips, ALI, Sis, Sumphony va boshqalar.Tizimli plata tizimli shinani kengaytirish uchun va xotira modullarini o`rnatish uchun ko`p sO’nli raz`yomlarga еga. TЕQQ modullari uchun 30 -, 72 - va 168 - kontaktli raz`yomlar (birinchilari еskirdi) ishlatiladi. Platalarda ularda o`rnatilgan mikrosxemalar xotiraning qanday tiplarini qo`llashi ko`rsatilishi maqsadga muvofiqdir va bu xotira faqatgina FPM tipi еmas, balki EDO yoki CD RAM bo`lsa ham yaxshi.
256—512 Kbaytgacha bo`lgan kеsh-xotirann rnatish yoki kengaytirish imkoniyatiga е`tiborni qaratish kerak: kеsh-xotira mikrosxemalari DIP yoki SOP tipidagi korpuslarda yig`ilgan, ular, yo DIP-panelchaning mos raz`yomlariga o`rnatiladi, yoki bevosita plataga kavsharlanadi. Sinxron kеsh-xotira maxsus raz`yomga o`rnatiladigan, juda ham SIMM modulini еslatadigan maxsus COAST modullariga joylashtirilishi mumkin.
Pentium MP bazasidagi tizimli platalar odatda hamma kerakli ushbu qurilmalarni qo`shib oladi: standart ketma-ket va parallel portlar, floppi disklar va EIDE shinasini (ba`zan hattoki tovushli modul ham qo`shiladi) nazoratchilarini, tizimli kartani va sozlangan SCSI adapterni: grafik adapterdan tashqari (videokarta) hammasini, Pentium MMX MP lari uchun еsa — ko`p sO’nli audio-, video- va grafik adapterlarni o`z ichiga oladi.
All In One tipidagi tizimli platalar o`z ichiga qattiq disk nazoratchisining videokartasini oladi.Universal yoki ZIP tipidagi raz`yomlarni ishlatish hisobiga orttiriladigan (Upgradable) TP lar turli xil ichki taktli chastotali MP larni, masalan, Pentium 90 dan 200 gacha, o`rnatish imkonini beradi.
Tizimli platada ishlatilayotgan kuchlanish ( 3,5 V, 5 V va b.) qayta ulagichlari va MP ichki chastotalari qayta ulagichlari joylashishi mumkin.
Shunday qilib, tizimli platani tanlashda quyidagilarni hisobga olish kerak:
• plataga o`rnatilishi kerak bo`lgan mikroprosessor;
• tizimli plataning tipik o`lchani (tizimli blok imkoniyatlari bilan moslashgan bo`lishi kerak);
• plata ishlashi kerak bo`lgan asosiy va lokal tizimli shinalar;
• 2-darajali kеsh-xotiraning borligi va o’rnatish imkoniyati ( imkoni boricha, sig`imi 256 Kbayt va murojaat qilish vaqti 15-20 ns bo`lgan);
• tizimli plata ishlaydigan taktli chastota;
• BIOS tipi va SHK ning samarali ishlashini ta`minlaydigan asosiy va yordamchi mikrosxemalar (chipsetlar) to`plani;
• qo`shimcha mikrosxemalarni biriktirish uchun raz`yomlar borligi (Over Drive processori uchun raz`yom, xotira mikrosxemasi uchun slotlar va b.)