Tasdiqla yman: umumiy o'rta ta'lim m aktabi direktori

XI-Yangi  mavzu  b a y o n i:

Г 

; 

Narsalarning  son -sanog6i  va  tarti-

bini  bildirib,  qancha? necha? nechanchi? s o ‘roqlariga javob

bo‘ladigan  s o ‘zlar  son  deyiladi.

B r . 

Sonlar  narsalar,  belgi-xususiyatlar,

harakat-holatlarining  miqdori  yoki  tartibini  bildiradi.  Shun- 

ga  k o ‘ra  sonlar  ikki  guruhga  bo‘linadi:  1)  miqdor  sonlar; 

2) tartib  sonlar.

-'LING*  M iqdor  sonlar  qanday  miqdorni 

bildirishiga  ko'ra  sanoq,  dona,  cham a,  taqsim ,  jam lovchi, 

kasr  sonlarga  b o 6linadi.

B  k 

.NCL  Son-sanoqni  bildiruvchi  sonlar  sa ­

noq  son lar  deyiladi.  Sanoq  sonlar  yozuvda,  k o ‘pincha, 

arab  raqami  bilan  yoziladi.

49

---

389-mashc].  Matnni  o ‘qing.  Sonlarni  oczi  bog‘langan  so‘zlar bilan 

birga  ko£chiring  va  qanday  so'roqqa javob  bo'lishini  aniqlang.

C hoy  odam larga  ju d a   qadim dan  m a ’lum .  K ishilar  choyni 

dastlab  dori  o ‘m idagina  iste’m ol  qilishgan.  B undan  besh  ming 

yil  mu q add am   yozib  qoldirilgan  qo ‘ lyozm alardan  birida:  «Choy 

kishining  ruhini  k o 'tarad i,  yurakning  ishini  m uloyim lashtiradi, 

hordiq  chiqaradi,  tan an i  tozalaydi  va  zehnni  ravshanlashtiradi», 

deyilgan.

H ozirgi  vaqtda  b ir  yilda  dunyo  b o ‘yicha  taxm inan  sakkiz 

yuz  ming  to n n a d a n   bir  m illion  ton nagacha  choy  yetishtiriladi, 

shuning  u ch d an   bir  qism i  H indistonga  to cg ‘ri  keladi.

Rossiyaga  dastlab  M ongoliyadan  1638-yilda  dori  sifatida choy 

yuborilgan.  1833-yili  Q rim da,  1846-yili  G ruziyada  tajriba  u chun 

choy  ekilgan...  (« Qiziqarli  geografiya»dan)

390-1 

Berilgan  gaplardagi  sonlarni  aniqlang,  ularning  shak- 

liga  e’tibor  bering.

1. 

Ikki  soatlar  eshakda  yurib,  to g ‘dan  to g ‘ga  o ‘tib  andak 

toliqqan  edim.  (I.  Gdfurov)  2.  Yetim lik  nim adir,  bizlardan  so‘ra, 

O cninchi  yil lam ing  sargardonligi...  Isitm a  aralash  q o ‘rqinch  tush 

kabi  Xayol  k o ‘zgusidan  o'chm aydi  sira.  ( G ‘afur  G ‘ulom)  3.  G lo- 

busda  b o ‘lgan  h a r  kichik  nuqta,  M illionlab  qondoshga  vatan, 

albatta.  ( G ‘ajur  G'ulom)  4.  Beruniy  Amerika  q it’asining  borligini 

K olum bdan  450  yil  a w a l  taxminlagan.  (.Asqad  Muxtor)

3')2 

Gaplarda  ishtirok etgan  sonlarni  taqqoslang.  Ularning

farqini  tushuntiring.

1.  Nihoyat,  butunlay  holdan  toyib,  ikkovining  qimirlashga 

ham  majoli  qolmay,  taxtaday  qotib  turaverishibdi.  (

Ertakdan) 

2. 

Qulupnayning  mevasi  naviga  qarab,  uchtadan  saksontagacha 

bo‘Hshi  ham  mumkin. 

(M.  Nabiyev)

  3.  Besh-oltita  tinish  belgi 

kelib  bugun,  o‘tkazmoqqa  qaror qildi jiddiy yig‘in.