Тартибга солинадиган иктисодиёт зарурми ёки эркин бозорми

XIV bob. Misr Arab Respublikasi soliq tizimi

14.1. Misr Arab Respublikasi soliq tizimining o’ziga xos xususiyatlari.

Misr Arab Respublikasi Afrikaning shimoli-sharqida joylashgan, hududi 1,0 mln.kv.kilometrdan, aholisi 70,0 mln. kishidan iborat. Ishga yaroqli aholisi 18,5 mln. kishini va ishsizlik 9,3 foizni tashkil etadi.
Davlat byudjeti to’grisidagi kodeksi 1973 yilda qabul qilingan va hozirga qadar amal qiladi.
Davlat byudjetining 60 foizi soliqlardan va 40 foizi boshqa tushumlardan tushadi. 2002 yilda soliqlardan 69,1 mlrd.funt va boshqa tushumlardan 25,0 mlrd.funt tushgan. Mamlakatda soliqlar bilan to’rtta asosiy boshqarma shug’ullannadi: Umumdavlat soliqlari, savdodan soliq, bojxona va mulkdan to’lanadigan soliqlar boshqarmalari²².

14.2. Yuridik va jismoniy shaxslar daromadlaridan olinadigan foyda solig’i stavkalari.

Misr Arab Respublikasida soliqlar ikki turga bo’linadi:
- Jismoniy va yuridik shaxslar daromad yoki foydasiga bevosita soliqlar;
- tovarlar, xizmatlar va moliyaviy natijaga bilvosita soliqlar.
Misrda yuridik shaxslarni soliqqa tortish tartibi qo’shma korxonalar, mas’uliyati cheklangan jamiyatlar, yopiq aksiyadorlik jamiyatlari, chet el korxonalari va chet el korxonalari filiallariga (agar filialning asosiy ofisi chet elda joylashgan bo’lsa) nisbatan qo’llaniladi.
Korxonalarning foydasidan olinadigan soliqning standart stavkasi 40 foizdan iborat. Ayrim faoliyat turlari bo’yicha maxsus soliq stavkalari qo’llaniladi:

1. 
   yoqilg’i kompaniyalarida–40-55 foiz;
   
2. 
   eksport qiluvchi korxonalarda – 32 foiz;
   
3. 
   sanoat korxonalarida – 32 foiz.
   

Kapitalni sotishdan kelgan foyda oddiy foyda sifatida soliqqa tortiladi. Rezident korxonalarning chet el manbaalaridan olgan dividendlari 32 foiz stavka bo’yicha soliqqa tortiladi, lekin ularning chet elda to’lagan soliqlari hisobga olinadi (chegiriladi). Misr fond birjasida ro’yxatga olingan qimmatli qog’ozlardan olingan foizlar soliqdan ozod qilingan. Korxona zarar ko’rsa, shu ko’rgan zarari keyingi yilda olingan foydasidan chegirib qolinadi va soliqqa tortilmaydi. Misr soliq qonunchiligi bo’yicha sheriklik jamiyatlari hamda ma`suliyati cheklangan jamiyatlar soliqdan ozod qilingan. Sheriklik jamiyatlarining har bir a’zosi alohida jamiyatning umumiy foydasidagi hissasiga qarab soliqqa tortiladi.
Bir nechta jismoniy shaxs birlashib, sheriklik korxonalari tashkil etishlari mumkin. Ushbu korxona yuridik shaxs emas, balki jismoniy shaxs deb qaraladi. Sheriklik korxonasining har bir a’zosi o’z olgan daromadlari to’grisida deklaratsiya topshiradi va soliq to’laydi.
Soliq qonunchiligiga asosan jismoniy shaxslar quyida keltirilgan beshta manbadan olgan daromadlari uchun har xil soliq stavkalari bo’yicha soliq to’laydilar:

1. 
   Harakatdagi kapitaldan olingan daromadlar. Uning stavkasi yalpi daromaddan 32 foiz, to’lov manbaida ushlab qolinadi. U asosan foizlarga (depozitdan olingan foizlardan tashqari), manbasi chet elda bo’lgan dividendlar (chet el soliqlari to’langanidan keyin), AJ boshqaruv tashkilotlarining gonorarlari va xizmatlar uchun gonorarlarga nisbatan qo’llaniladi.
   
2. 
   Ho’zg’almas kapitaldan olingan daromadlar. U 20 foizdan 48 foizgacha stavkada undiriladi. Soliq solish ob’ekti yer va ko’chmas mulkdan kelgan sof daromaddir.
   
3. 
   Tijorat va sanoat daromadlaridan olinadigan soliqlar. U 20 foizdan 48 foizgacha bo’lgan tabaqalashgan stavkada undiriladi. Soliq solish ob’ekti bo’lib korporatsiya solig’i solinmaydigan korxonalarning sof tijorat va ishlab chiqarish foydasi hisoblanadi.
   
4. 
   Kasb mahorati gonorarlari. Stavkasi 20 foizdan 48 foizgacha. Soliq solish obekti bo’lib mustaqil kasb egalarining (huquqshunoslar, muhandislar, hisobchilar (buxgalterlar) va vrachlar) sof gonorarlari hisoblanadi.
   
5. 
   Mehnat haqi. Mamlakat ichida yoki mamlakat tashqarisida to’langan ish haqi soliq ob’ekti bo’lib hisoblanadi. Soliqqa tortiladigan ish haqiga chet ellik ekspertlarga beriladigan oilaviy chegirmalardan tashqari hamma daromadlar kiritiladi. Soliq stavkasi progressiv bo’lib, sof daromadning 50000 funtigacha 20 foiz, qolgan qismidan 32 foiz miqdorida soliq undiriladi.