– 38 –
ishlash imkoniyatiga ega. Tarmoqlar yaratilgan vaqtdan beri
bir necha turdagi protokol steklari yaratilgan, ular ichida eng
ko‘p ishlatiladiganlari: TCP/IP, IPX/SPX, Net BIOS/SMB,
Novell Ware, DECnet va boshqalar.
Protokollar stek tarkibida bo‘lib, ISO/OSI modelining
turli bosqichlarida ishlaydi. Lekin odatda uchta protokol turi
alohida ta’kidlanadi:
transport, tarmoq
va
amaliy.
Protokol steklaridan foydalanishning ijobiy tomoni shun-
dan iboratki, quyi bosqichda ishlaydigan protokollar anchadan
beri ishlatiladigan va taniqli Ethernet, FDDI va boshqa tar-
moq protokollaridir. Bu protokollarning apparat vositalar
yordamida bajarilishi sharofati evaziga bir xil qurilmalarni
turli tarmoqlarda ishlatish imkoni mavjud bo‘ladi. Shu tufayli
qurilmalarning moslashuv imkoni hosil bo‘ladi.
Yuqori bosqich protokollari xususida esa har bir stek o‘z
afzalliklariga va kamchiliklariga egadir va «bir protokolga – bir
bosqich» tushunchasidek aniq bog‘lanish yo‘qdir, ya’ni
bir pro-
tokol birdaniga ikki-uch bosqichlarda ham ishlashi mumkin.
Bog‘lanish
Tarmoq qurilmalarining ish faoliyatida asosiy hol protokol-
larni bog‘lanishidir, xususan tarmoq adapteri uchun. Amaliyotda
bir tarmoq adapteriga xizmat ko‘rsatishda protokollarning turli
steklaridan foydalanish imkonini beradi. Masalan, bir vaqtning
o‘zida TCP/IP va IPX/SPX steklardan foydalanish mumkin
bo‘ladi, agarda birinchi stek yordamida
adresat
bilan
aloqa
o‘rnatishga urinishda xatolik ro‘y bersa, avtomatik ravishda
keyingi stek protokolidan foydalanishga o‘tish ro‘y beradi. Bu
holatda asosiy hol bog‘lanish navbatidir, chunki u yoki boshqa
protokolni turli steklardan foydalanishiga albatta ta’sir etadi.
Komp’yuterga qancha tarmoq adapteri o‘rnatilishidan qat’i
nazar, bog‘lanish esa birdaniga bir necha adapterga bir pro-
tokol stekini bog‘lash mumkin va aksincha bir necha steklarni
bir adapterga bog‘lash mumkin.
– 39 –
TCP/IP
TCP/IP protokol steklari (Transmission Control Proto-
col/Internet Protocol) bugungi kunda eng ko‘p
tarqalgan va
fundamentaldir. U har qanday o‘lchamdagi mahalliy tarmoq-
larda ishlaydi. Undan tashqari protokollardan Internet global
tarmog‘ida ishlash imkonini beruvchi yagona protokoldir.
TCP/IP protokollar stekiga turli bosqichlarda ishlovchi
ko‘p protokollar kiradi, lekin o‘z nomini u ikkita TCP va IP
protokollar nomidan olgan.
TCP (Transmission Control Protocol) – transport pro-
tokoli, TCP/IP protokollar stekidan
foydalanib tarmoqda ax-
borotlarni uzatishni boshqarish uchun xizmat qiladi.
IP (Internet Protocol) – tarmoq bosqich protokoli, turli
tarmoqdan iborat bo‘lgan tarmoqlarda axborotlarni yetkazish
uchun transport protokollarining biridan foydalanadi, masalan,
TCP yoki UDP.
TCP/IP stekning quyi bosqichi axborot uzatishning stan-
dart protokollaridan foydalangani uchun uni har qanday tar-
moq texnologiyasi qullanganda
va har qanday operatsion ti-
zimli komp’yuterlarda ishlatish mumkin bo‘ladi.
Azaldan TCP/IP protokoli global tarmoqlarda foydala-
nish uchun loyihalashtirilgan, aynan shuning uchun u mak-
simal ravishda moslashuvchandir. Xususan paketlarni qism-
larga ajratish imkoni bo‘lgani uchun ham aloqa kanalining
sifati e’tiborga olinmasa ham, axborot albatta o‘z
manziliga
yetkaziladi. IP – protokolining mavjudligi uchun ham turli
segmentli tarmoqlar o‘rtasida ham axborot uzatish mumkin
bo‘ladi.
TCP/IP – protokolining kamchiligi shundan iboratki, tar-
moqda ma’murlashtirish murakkablashadi.
IPX/SPS
IPX/SPS (Internetwork Packet Exchange/Seguenced
Packet Exchange) protokollar steki Novell kompaniyasining
loyihasi va mulkidir. U Novell Net Ware operatsion tizimi
– 40 –
uchun mo‘ljallab yaratilgan, u
tizim yaqin kungacha server
operatsion tizimlari o‘rtasida etakchi o‘rinlardan birida edi.
IPX/SPS protokollari ISO/OSI modelining tarmoq va
transport bosqichlarida ishlaydilar, shuning uchun a’lo dara-
jada bir-birini kamchiligini to‘ldiradi.
Afsuski IPX/SPS protokoli steklari azaldan uncha kata bo‘l-
magan tarmoqlarga xizmat ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan, shu
tufayli uni katta tarmoqlarda ishlatish kam samara beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
