Tarmoq komponentalari qurilma

2. Vosita (ulanish usuli):
a) mis (med) kabel:
1) simmetrik - parali kabellar;
2) koaksial;

b) Optik kabel:

1)bir modali – magistralda ishlatiladi;
2)ko'p modali – lokal tarmoqda ishlatiladi;

c) Simsiz aloqa (wi-fi, bluetooth va h.k);

WiMAX (inglizcha: Worldwide Interoperability for Microwave Access) — texnologiyasini rivoji hamda koʻtarilishi uchun 1999-yili IEEE 802.16 bazasi qoshida WiMAX-forum tashkil qilingan edi. Forumga Nokia, Harris Corporation, Ensemble, Crosspan hamda Aperto kabi mashhur kompaniyalar qoʻshilishgan. 2005-yil may oyiga kelib ushbu forumda 230 dan ortiq qatnashchilarni birlashtirgan. Oʻsha yiliyoq WSIS (World Summit on Information Society) tomonidan WiMAX texnologiyasiga quyidagi maqsad va vazifalarni qoʻygan.

1. 
   WiMAX yordamida kichik qishloqlar, uzoq regionlarda information hamda kommunikatsion texnologiyalarni rivojlantirish (koʻpgina chekka hududlarda telefon hamda kabel tarmoqlarning umuman mavjud emasligini hisobga olgan holda).
   
2. 
   WiMAX yordamida yer sharining yarim aholisini information hamda kommunikatsion texnologiyalarga yoʻlni ochish.
   

WiMAX texnologiyasi ishlash prinsiplari: WiMAX sistemasi ikki asosiy qismdan iborat.

1. 
   WiMAX baza stansiyasi (yuqori qavatli binolar yohud maxsus ustinga oʻrnatilishi mumkin).
   
2. 
   WiMAX qabul qilgich (qabul qilgichli antenna, PC card yoki tashqi kartalar form faktori asosida).
   

Baza stansiya hamda foydalanuvchi qabul qilgich qurilmasi oraligʻidagi bogʻlanish past chastotali diapason (2–11 GHz) orqali amalgam oshiriladi. Bunday bogʻlanish eng yaxshi sharoitlarda 20 Mb/s tezlikda maʼlumot uzatishga imkon beradi va toʻgʻridan-toʻgʻri signal koʻrishni talab etmaydi^[1].

Shuni yodda tutish lozimki, WiMAX texnologiyasi nafaqat „soʻnggi milya“, balki regional tarmoqlar (ofis hamda rayonlar)ni bir biri bilan bogʻlashda bemalol qoʻllash mumkin.

Qoʻshni baza stansiyalari bilan OYCh (oʻta yuqori chastota 10–66 GHz) toʻgʻridan-toʻgʻri radioaloqa rejimida doimiy bogʻlanish oʻrnatiladi. Bunday bogʻlanishlar 120 Mb/s tezlikda maʼlumot almashish imkonini beradi. Albatta baza stansiyalarining toʻgʻridan toʻgʻri koʻrish orqaligina bir biri bilan maʼlumot almashinishi bu WiMAX ning minus tomoni. Lekin yuqori qavatli binolarda joy olgan baza stansiyalariga nima ham yuqorida bir-biri bilan bogʻlanishga orada toʻsiq boʻla olardi.

Har bir baza stansiyasi yuqori polosali tezkor bogʻlanish orqali (T3 va shunga oʻxshash) provayder bilan doimiy bogʻlanib turadi. Bu bilan yuklanmani uyali aloqa topologiyasi asosida teng baza stansiyalariga taqsimlash mumkin.

IEEE 802.16 tarmogʻi strukturasi odatiy mobil aloqa tarmogʻiga oʻxshab ketadi. Bu yerda ham baza stansiyalari 50 Km radiusda hizmat koʻrsata oladi.

WiMAX texnologiyasi: WiMAX ning ishlash rejimlari.

• 
  WiMAX da quyidagi rejimlar mavjud.
  
• 
  Fixed WiMAX — fiksatsiyalangan aloqa
  
• 
  Nomadic WiMAX — seansli aloqa
  
• 
  Portable WiMAX — siljish rejimidagi aloqa
  
• 
  Mobile WiMAX — mobil aloqa.
  

Fixed WiMAX fiksatsiyalangan aloqa 10–66 GHz chastota diapazonini ishlatadi. Ushbu chastotali diapason kuchli soʻnish tufayli uzatuvchi hamda qabul qilgichlarning toʻgʻridan toʻgʻri bir biriga koʻrish orqali signal uzatishni talab etadi. Boshqa tomondan esa ushbu chastotali diapazon radioaloqadagi eng asosiy muammo boʻlmish signalning koʻpnurli tarqalishini oldini oladi va signal uzatish tezligini 120 Mb/s gacha koʻtarilishiga olib keladi.

Nomadic WiMAX. Seansli aloqa orqali foydalanuvchi bemalol joydan joyga koʻchib yurishi hamda aloqaning uzilgan joyidan ulanib, foydalanishda davom etishi mumkin. Ushbu rejim asosan portative qurilmalar uchun keng qoʻllaniladi.

Portable WiMAX. Portable rejimida foydalanuvchining baza stansiyalar aro aloqani uzmagan holda avtomatik ravishda ulanishi imkoni mavjud. Lekin ushbu rejimda foydalanuvchining joydan-joyga koʻchish tezligi 40 km/soat dan oshmasligi lozim. Toʻgʻri, ushbu rejimdan shaharda foydalanish mumkin, lekin avtomobillarda foydalanish biroz muammoni tugʻdiradi.

Mobile WiMAX. 802.16e-2005 standartida ishlab chiqilgan boʻlib, foydalanuvchining joydan-joyga koʻchib yurish tezligini maksimal 120 km/soatgacha boʻlganda sifatli aloqani taminlay oladi. Mobile rejimning yutuqlarini quyidagi keltirilganlar orqali sanab oʻtishimiz mumkin.

1. 
   Koʻp nurli signal tarqalishi hamda shaxsiy xalaqitlarga bardoshliligi.
   
2. 
   Kanalning yuqori oʻtkazuvchanligi.
   
3. 
   Time Division Duplex (TDD) texnologiyasi yordamida assimetrik traffikni qayta ishlab, kanallarning estafeta shaklidagi sessiyasi orqali antenalarning boshqaruvini osonlashtiradi.
   
4. 
   Hybrid-Automatic Repeat Reqest (H-ARQ) texnologiyasi esa foydalanuvchining tezkor joydan-joyga koʻchishidagi aloqani stabilligini tamillab beradi.
   
5. 
   Yuklanmaning kattaligida ham foydalanuvchi qurilmasidan kanalning yuqori tezlikdan eng maksimal darajada foydalana olishi.
   
6. 
   Kutish rejimida energiyaning minimal darajadagi sarf harajati
   
7. 
   Network-Optimized Hard Handoff (HHO) texnologiyasi kanaldan kanalga ulanishdagi vaqtni 50 millisekund va undan kam vaqtni tashkil etishida.
   
8. 
   Multicast and Broadcast Service (MBS) texnologiyasi DVB-H, MediaFLO hamda 3GPP E-UTRA fuksiyalarini oʻzida jamlagani.
   
9. 
   Smart Antenna texnologiyasi kanallar aro sessiyalarning ulanishida subkanallar hamda estafeta shaklidagi yuborishni taʼminlaydi.
   
10. 
    Fractional Frequency Reuse texnologiyasi kanallarning qayta ishlashidagi minimal yoʻqotishlarni boshqara olishni taʼminlaydi^[2].
    

WiMAX ( Mikrodalga Kirish uchun Umumjahon Birgalikda ishlash ) uzoq va simsiz simsiz aloqa tarmoqlari uchun ham mobil, ham qattiq ulanishlar uchun texnologiya standartidir. WiMAX kabeli va DSLga alternativ sifatida etakchi internet-kommunikatsiya usuli bo'lishni ko'zda tutgan bo'lsa-da, uni qabul qilish cheklangan.

Birinchi navbatda WiMAX Wi-Fi yoki simsiz ulanish nuqtalari texnologiyalari o'rnini bosa olmaydi. Shunga qaramay, hamma narsa - DSL kabi standart kabeli apparat o'rniga WiMAXni amalga oshirish arzonroq bo'lishi mumkin.

Shunday bo'lsa-da, global telekommunikatsiya sanoati LTE kabi boshqa yo'nalishlarga to'liq sarmoya kiritishni afzal ko'rdi, bu esa WiMAX internet xizmatlarining kelajakdagi hayotiyligini qoldirdi.

WiMAX uskunalari ikkita asosiy shaklda mavjud: xizmat ko'rsatuvchi provayderlar tomonidan texnologiyani qamrab oluvchi hududga joylashtirish uchun o'rnatiladigan bazaviy stantsiyalar; va xaridorlarda o'rnatilgan buyurtmachilar.

WiMAX texnologiyasi WiMAX forumi deb nomlangan guruh tomonidan nazorat qilinadigan sanoat texnikasi konsorsiumi tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, WiMAX uskunasini texnik xususiyatlarga mos kelishini ta'minlash uchun sertifikatlaydi. Uning texnologiyasi IEEE 802.16 keng qamrovli aloqa standartlari to'plamiga asoslanadi.

WiMAX harakatga kelganda juda katta foyda keltiradi, ammo bu cheklovlar aniq ko'rinsa.

WiMAX kam xarajatli va moslashuvchanligi tufayli mashhur. Boshqa bir internet texnologiyasiga qaraganda tezroq o'rnatilishi mumkin, chunki u qisqaroq minoralardan va kamroq kabel orqali foydalanishi mumkin, hatto butun shahar yoki mamlakat bo'ylab hatto noqonuniy bo'lmagan (NLoS) qamrovini ham qo'llab-quvvatlaydi.

WiMAX faqatgina uyda bo'lgani kabi, qattiq ulanishlar uchun ham emas. Mobil qurilmangiz uchun WiMAX xizmatiga obuna bo'lishingiz mumkin, chunki USB-nusxalari, noutbuklar va telefonlar o'rnatilgan texnologiyaga ega bo'lishi mumkin.

Internetga kirishdan tashqari, WiMAX ovozli va video uzatish imkoniyatlarini hamda telefon aloqasini taqdim etishi mumkin. WiMax uzatgichlari ma'lumotlarni uzatish tezligi sekundiga 30-40 megabitgacha (Mbps) (bir martalik stantsiyalar uchun 1 Gbps ) yetkazish bilan bir necha mil masofani tashkil etishi mumkinligi bois, uning afzalliklarini, ayniqsa, simli Internetning mumkin emasligi yoki juda ko'p amalga oshirish qimmat.

WiMAX bir nechta tarmoq ishlatish modelini qo'llab-quvvatlaydi:

• 
  Ma'lumotni Internet xizmati provayder tarmog'ida, odatda " backhaul" deb nomlangan, o'tkazish uchun vosita
  
• 
  Sun'iy yo'ldosh internet xizmatining o'rnini bosuvchi simsiz keng polosali internetga ulanishning shakli
  
• 
  LTE texnologiyasi bilan to'g'ridan-to'g'ri raqobatlashadigan mobil Internet tarmog'i shakli
  
• 
  Kabelni yotqizish juda qimmat bo'lgan joylarda foydalanuvchilar uchun Internetga kirish juda qimmat
  

WiMAX, tabiatan simsiz bo'lgani sababli, mijozning iloji boricha uzoqda bo'lsa, ularning aloqasi sekinlashadi. Bu shuni anglatadiki, agar foydalanuvchi bir joydan 30 Mbit / s ni pastga tushirishi mumkin bo'lsa, hujayra saytidan uzoqlashib, u tezligi 1 Mbit / s gacha yoki hech narsa bilan birga kamaytirolmaydi.

Bir yo'la bir marshrutga ulanganida, bir nechta qurilmalar tarmoqli kengligida so'ralsa, bir WiMAX radio tarmog'idagi bir nechta foydalanuvchi boshqalar uchun ishlashni kamaytiradi.

Wi-Fi WiMAXdan ko'ra ko'proq mashhur, shuning uchun WiMAX qurilmalaridan ko'ra ko'proq Wi-Fi imkoniyati mavjud. Biroq, WiMAX ilovalarining aksariyati, masalan, simsiz yo'riqchining bir nechta qurilmalar uchun internetni qanday taqdim etishiga o'xshash butun uyga ruxsat beruvchi qo'shimcha qurilmalarni o'z ichiga oladi.

2
Wi-Fi(Wireless Fidelity) — ingliz tildagi soʻzlar qisqartmasidan tashkil topgan boʻlib, «simsiz vafolik» maʼnosini anglatadi. Wi-Fi texnologiyasi hozirgi kunga kelib kompyuter olamida eng perspektiv kompyuter tarmoq tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Wi-Fi texnologiyasi deb raqamli maʼlumotlarni radiokanallar orqali joʻnatish turlaridan biridir. Ushbu texnologiya yaratilishida avvalo korporativ foydalanuvchilar uchun moʻljallangan boʻlib, kabelli tarmoqni oʻrnini egallashi bashorat qilingandi. Bizga maʼlumki albatta kabelli tarmoqli kompyuter tarmogʻini yaratish uchun bir necha ming kabel tarmogʻini qoʻlda oʻrnatish hamda maxsus tarmoq topologiyasini oʻrnatish talab qilinishini hamma bilishligi aniq. Wi-Fi — radiochastotalarning qisqartirilgan boshqaruv chastotalarida ishlovchi simsiz maʼlumot almashinish standartlashtirilgan texnologiyasi. Odatda Wi-Fi tarmogʻi orqali WLAN(Wireless Local Area Network — Simsiz Lokal Tarmoq) tarmoqlar yaratiladi. Ushbu tarmoqda albatta yuqori radiotoʻlqinlar orqali aloqa tashkil qilinuvchi hamda maʼlumot almashinishini koʻrish mumkin boʻladi. Bu tizim kabelli tarmoqni kengayishi yoki unga alternativ sifatida bitta ofis, butun bir bino yoki bir maydon territoriyasida ishlatiladi. Wi-Fi texnologiyasi minglab kabel tarmogʻini tushirish kabi mablagʻli jarayon uchun mablagʻlaringizni tejash bilan birga, oʻrnatishni oddiyligi esa murakkab texnik oʻrnatish jarayonlariga vaqtni iqtisod qilinishini bu tarmoqni boshqa tarmoqlardan ustun qilib qoʻyadi. Simsiz tarmoqlar radiochastotalardan foydalanishiga sabab radiotoʻlqinlar bino yoki umuman ofislardagi devor yoki shunga oʻxshagan toʻsiqlardan ham oʻtib ketaveradi va umuman hech narsa unga toʻsiq boʻla olmaydi(masofadan tashqari albatta!). Simsiz tarmoqlar oʻz-oʻzidan kabelli tarmoqlardan ishonchliroq hisoblanadi. Koʻpchilik WLAN tarmoqlarini diapazoni yoki qoplash maydoni 160 metrni tashkil qiladi, bu albatta uning yoʻlidagi toʻsiqlarning qanaqaligiga va qanchaligiga bogʻliq boʻladi. Ushbu tarmoqni ishlash tezligi kabelli tarmoq bilan tenglashashi ham mumkin va undan bir necha barobar yuqori ham boʻlishi mumkin. Bu albatta qaysi standartidan foydalanishga ham boʻgliq boʻladi. Wi-Fi standartlari haqida toʻliqroq keyingi boʻlimda tanishishingiz mumkin boʻladi. Xuddi oddiy tarmoqlar kabi WLAN tarmogʻida ham maʼlumotlarning oʻtkazuvchanlik qobiliyati uning topologiyasidan, yuklanishidan, yuklanish nuqtasining masofasiga va shu kabi parametrlarga bogʻliq boʻladi. Ushbu tarmoqni eng qulay tomonlaridan birinchisi uni oson oʻrnatilishida boʻlsa ikkinchisi esa Wi-Fi tarmogʻini kengaytirishdagi muammolarni umuman yoʻqligi yoki boshqacha qilib aytganda ushbu tarmoq kengayishi oson boʻlgan eng sodda tarmoq hisoblanadi desam mubolagʻa boʻlmasa kerak. Ushbu WLAN tarmoʻgini kengaytirish uchun esa amaliy jihatdan yondoshib qaraganda yangi ulanish nuqtalarini yaratishning oʻzigina kifoya. Wi-Fi qurilmasini yoki razvyortkasini sotib olayotgan foydalanuvchi oʻzini bemalol quyidagi imkoniyatlarni egasiligiga deb hisoblashi mumkin: 1. koʻpfunksional multiservisli simsiz aloqa bilan birgalikda qoʻshimcha qurilmalar bilan ishlovchi maxsus qurilma 2. yuqori tezlikda uzoq masofalarga maʼlumot almashinish imkoniyatiga ega boʻlasiz 3. tarmoqni kengaytirish uchun deyarli hech qanday ishni amalga oshirishni keragi yoʻq:yangi foydalanuvchi tarmoqqa ulanish uchun tarmoqqa ulanish parolini bilishi buning uchun yetarli hisoblanadi. 4.Ushbu foydalanuvchi internet texnologiyalari hamda telekommunikatsiya sohalarining eng oxirgi yutuqlaridan foydalanayotgan boʻladi. Shuni alohida taʼkidlab oʻtish kerakki quyida keltirib oʻtilgan barcha maʼlumotlar tashqi tarmoq tegishli albatta achinarli holat hisoblanadi.