Тармоқ машиналарини ҳисоблаш ва лойиҳалаш

Homuza hosil qilish mexanizmi (1-rasm). Homuza mexanizmi 5 tanda iplarini alohida yoki guruhlab ko’ndalang yo’nalishda ma’lum ketma-ketlikda siljitib ularning orasida arqoq ipi tashlanadigan bo’shliq – homuza hosil qilishga xizmat qiladi.
Batan mexanizmi (1-rasm). Batan mexanizmi 15 ning asosiy vazifasi tashlangan arqoq ipi 6 ni tig’ yordamida mato qirg’og’i 7 ga jipslashdir. Bundan tashqari mokili va tashlagichli dastgohlarda u moki yoki tashlagichning arqoq tashlashida yo’naltiruvchi bo’lib xizmat qiladi. Pnevmatik dastgohlarda esa batanda havo bilan birgalikda arqoq ipi harakatlanadigan konfuzorlardan iborat yo’l hosil qilinadi.
Tanda bo’shatish mexanizmi (1-rasm). Shakllangan mato o’rab olinishiga mos ravishda tanda iplarini bo’shatib berishga xizmat qiladigan tanda uzatish mexanizmi tanda g’altagi 1 va tandani uzatuvchi mexanizm 21 dan iborat.
To’quv dastgohining davr (tsikl) diagrammasi. Dastgohdagi barcha mexanizmlar ishini bosh valning aylanish burchaklari bo’yicha o’zaro muvofiqlashtirishga xizmat qiladi. Turli dastgohlarda bosh val aylanish burchagining hisobi turlicha bo’lishini nazarda tutish kerak bo’ladi.

5. 
   Батан механизмлари схемалари.
   

Zamonaviy to’quv dastgohlarining asosiy mexanizmlari AT va ATPR to’quv dastgohlarida mavjud bo’lib nisbatan sodda tuzilishga ega. Shu sababli to’quv dastgohining asosiy mexanizmlarini ularning misolida umumiy tarzda, yangi tuzilishidagi mexanizmlar esa xususiy tarzda o’rganilishi maqbul bo’ladi.
To’quv dastgohining mexanizmlari amalda uchta guruhga bo’lingan holda loyihalanadilar:
a) Dastgohni yuritish va to’xtatish mexanizmi;
b) Dastgohning bajaruvchi mexanizmlari;
v) Texnologik jarayonni nazorat va avtomatlash mexanizmlari.
Batan mexanizmi (rasm). Batan mexanizmi 15 ning asosiy vazifasi tashlangan arqoq ipi 6 ni tig’ yordamida mato qirg’og’i 7 ga jipslashdir. Bundan tashqari mokili va tashlagichli dastgohlarda u moki yoki tashlagichning arqoq tashlashida yo’naltiruvchi bo’lib xizmat qiladi. Pnevmatik dastgohlarda esa batanda havo bilan birgalikda arqoq ipi harakatlanadigan konfuzorlardan iborat yo’l hosil qilinadi.

Batan mexanizmining asosiy texnologik vazifasi arqoqni mato qirg’og’iga surib jipslashdir. Bundan tashqari batan arqoq tashlash uchun yo’l hosil qilish, moki va tashlagichlar harakatini yo’naltirish, mokini tormozlash, mato va tanda rostlagichlarni va naycha almashtirish avtomatini yurgizish kabi bir qancha qo’shimcha vazifalarni bajaradi.
Mokili dastgohlarning zarb mexanizmi, ko’pmokili asboblar, mokini chiqib ketishdan saqlovchi qurilma, arqoq ipini nazorat qiluvchi qurilmalar ham batanga o’rnatiladi.
Batan mexanizmining asosiy vazifasi bo’lgan arqoqni mato qirg’og’iga surib jipslashning uchta usuli qo’llaniladi:
1) matoning butun eni bo’ylab birdaniga – frontal;
2) mato enining qismlari bo’yicha – sektsion;
3) arqoqni mato qirg’og’iga ketma-ket – nuqtaviy.
Birinchi frontal usul mokili, tashlagichli, pnevmatik, gidravlik, pnevmorapirali dastgohlarda qo’llanilib asosiy ishchi organi bo’lib mato eni uzunligidagi tig’ (berdo) xizmat qiladi. Sektsion usul yassi sektsion ATPS dastgohlarda qo’llanilib asosiy ishchi organ sifatida mos uzunlikdagi sektsion tig’, disk va h.k lar ishlatiladi. “Sajem” (Frantsiya) kabi yumaloq to’quv dastgohlarida ishlatiladigan usulda arqoqni surib jipslashni mokiga o’rnatilgan maxsus yetaklovchi, disk yoki maxsus ignasimon roliklar bajaradi [7].
To’quvchilikda eng tarqalgan va universal usul birinchi frontal usul bo’lib, bunda tig’ batanga o’rnatiladi.
Batan mexanizmlari kinematik strukturalariga ko’ra to’rtta asosiy turga bo’linadi. Ularni ko’rib chiqaylik.

6.