Tarjima nazariyasi va amaliyoti

2.2 Din va ta’lim
Choson avval boshdanoq konfutsiychi davlat sifatida tashkil topgan edi. Mazkur davlatning tamal falsafasi konfutsiycha - kuchli qirol hokimiyatiga asoslangan edi. Hukmron tabaqa vakillari-yanbanlar konfutsiylik ta’limotini chuqur o’rganishar va o’z faoliyatlarini shunga ko’ra qurishar edi. «Gvago» imtixonlarida ham konfutsiy ta’limotidan xabardorlik katta axamiyatga ega edi. Davlat ma’murlari konfutsiylik dinini har tomonlama qo’llab-quvvatlashar va uning tarqalashiga ko’maklashar edilar. XV asr – markazlashgan davlatni mustahkamlashda jiddiy yutuqlarga erishilgan davr.Bu nokonfutsiychili kmafkurasi(chjusi yo‘nalishi) keng tarqalgan davr bo‘lgan. Hokimiyat uchun kurashda konservativ ruhdagi zodagonlar eski ortodoksal konfutsiychilikni himoya qilish shiorlari bilan niqoblangan. Ularning raqiblari qotib qolagan aqidalardan vos kechishga chaqirgan chjusichilik nuqtai nazarini himoya qilganlar. Ular oily hokimiyat yirik yerlarni egallab olgani xalq manfaatlariga ziyon yetkazad ihamda davlat asoslariga tahdid soladi, deb ogohlantirganlar. Ular “davlatga sadoqat bila nxizmat qilish” hamda “xalqni odilona boshqarish”zaruriyatini targ‘ib qilganlar.Ilk koreys nokonfutsiychilardan biri Kvon Gin(1352-1409)dir.U buddizm va daosizm dogmalarini tanqidi ostiga olgan.IV asrdan XIV asrgacha davlat dini hisoblangan buddaviylik cherkovi o‘z siyosiy mavqeini yo‘qotgan, lekin mamlakatning ma’naviy hayotiga ta’sir ko‘rsatishda davom etgan. Buddaviylar ibodatxonalarining yerlarini davlat ixtiyoriga o‘tkazish amalga oshirilgan, ularning maydoni 4-5 baravar qisqartirilgan.
16-asrda hukmron doiralarning tashabbusi bilan konfutsiychi- olimlar «Sonnixak» g’oyalarini ishlab chiqdilar, bu falsafiy Foyalar bundan keyingi davrda Choson davlatining mafkuraviy quroli bo’lib xizmat qildi. «Sonnixak»da haqiqatparvarlik, vijdonlilik, fuqarolarning qirolga sodiqligi, xotinning erga sodiqligi, yuksak ma’naviyatlilik g’oyalari aks etgan edi. Hokimiyat tepasidagi konfutsiychi guruhlar o’lkaning doimiy dini - Buddaviylikka bir yoqlama munosabatda bo’lib, uni xalq hayotidan surib chiqarishga intilar edilar. Ammo, Buddaviylik dini oddiy odamlar orasida, ayollar o’rtasida va o’lkaning chekka xududlarida o’z ta’sirini saqlab qololdi. XVI asr Chosonning har taraflama yuksalgan davridir. Bu davrda Choson hukmdorlari maorif va madaniyatning rivojiga katta e’tibor berdilar. Jumladan, qirollar Se Chjong va Son Chjon ilm fanning haqiqiy homiylari bo’ldilar. Ularning hukmdorlik yillarida Choson fanining shox asarlari yaratildi. Jumladan, qirol Se Chjong «Jigxyonchjon» deb atalgan ilmiy jamiyat tuzdi va uning saflariga iqtidorli yosh olimlarni jalb etdi. Bu jamiyat a’zolari faqat ilmiy ishlar bilan shug’ullanar, ularning turmushi va ilmiy faoliyatini moddiy jixatdan ta’minlash qirol xazinasi zimmasida edi. qirol Son Chjon esa «Jipxyonchjon» ananalarini davom ettirdi va rivojlantirdi. U «Xonmunvon» (Fanlar Akademiyasi) tashkil etdi va olimlarni har jixatdan qo’llab-quvatladi. O’sha davrlarda Koreyada, ayniqsa, tarix, geografiya, agronomiya, tibbiyot va koreys tilshunosligi fanlari taraqqiyotida katta siljishlarga erishildi. Bu akademiya tashkil etilgan davr Samarkandda Ulugbek akademiyasi tuzilgan paytga to’g’ri keladi (15-asrning birinchi yarmi). 6-7 asrdayoq astronmiya va mateorologiya kuzatuvlari olib borilgan, murakkab inshoatlar qurilgan. 632-647 yillarda Sharqiy osiyoda eng qadimiy –Chxomsonde barpo etilgan. 718 yilda Koreyada soat kashf qilindi. Turkiston va Cho’son madaniyatning oltin asri ham o’zaro uyg’un sanalardadir.