Тақризчилар: доцентлар Н

Ёш даврларини ўрганишда ва уларни даврларга бўлишда 
қуйидагиларни ҳисобга олиш керак: шахс умри давомида, 
оёғи 5 марта, қўли 4, тана 3, бош 2 баробар, юрак, ўпка ва 
мускул системаси ҳам шунга мувофиқ тарзда ўсади. 
 
V. Шахснннг ривожланиши ва тарбия 
Тарбия ва ривожланишнинг ўзаро боғлиқлиги тўғрисидаги 
муаммо 
қатор 
тадқиқотчилар, 
жумладан 
А.И.Леонтьев., 
Л.В.Занков, Ч.С.Костюк ва бошқалар изланишларининг асосий 
мавзуси ҳисобланади. 
Биологик жиҳатдан ривожланиш нерв фаолияти билан 
инсонни ўраб турган борлиқнинг ўзаро таъсири натижасидир. Мия 
ва бутун нерв системаси бизни ўраб турган муҳитнинг узлуксиз 
таъсирида ривожланиб боради. 
Лекин уларнинг ривожланишида тарбия тўлалигича ҳал 
қилувчи рол ўйнайди. 
Психик ривожланиш нерв системасининг рнвожланиши билан 
мустаҳкам боғлиқ. Айниқса, катта мия ярим шарлари тарбия 
жараёнида ривожланади ва хатто ривожи тезлашади. 
И.П.Павловнинг фикрича: “Инсон ва ҳайвоннинг хатти-
ҳаракати фақат нерв системасининг туғма хусусиятлари 
билангина чегараланмайди, балки организмнинг айрим яшаш 
даврида унга кўрсатилган ва доимо кўрсатиб туриладиган таъсир 
билан ҳам белгиланади, яъни кенг маънода айтганда, инсон ва 
ҳайвоннинг хатти-ҳаракати доимий тарбияга ва ўргатишга боғлиқ” 
(II
.Т. 269-бет). 
Агар тарбия ва таълим боланинг ички ривожланиш 
қонуниятларига мос бўлса, тарбия кўзланган мақсадга эришади. 

---

30 
Ўсаётган инсон доимий мураккаблашиб бораётган талаблар 
таъсирида ривожланади. Бу билан бола тарбиявий таъсирни 
шундайлигича қабул қилмайди, балки ўзида уни қайта ишлайди. 
Тарбия билан ривожланиш ўртасидаги боғлиқлик, айниқса, 
таълим жараёнида янада яққол кўзга ташланади. 
Айниқса, бу ўринда рус тадқиқотчиси Л.С.Виготский