Tarixda suvga bo‘lgan munosabat va suvdan unumli foydalanish madaniyati

“ Suv xotin-suvsiz xotin” marosimi 
Qadimdan O‘rta Osiyo aholisi bahor fasli kirishi bilan kunlarning 
tezda isib tog‘dagi qorlarning erishini va yomg‘ir yog‘ib suvning 
ko‘payishini sabrsizlik bilan kutishgan. Mabodo, ba’zi yillarda 
qurg‘oqchilik bo‘ladigan bo‘lsa qadimdan odat bo‘lib qolgan yomg‘ir 
chaqiruvchi turli xildagi marosimlarni ijro yetishgan. Soylardagi suvlar 
qurib, yaylovlardagi o‘tlar qovjirab quriy boshlasa, qishloq ayollarining 

---

5 
keksa kayvon (onaxon)lardan biri boshchiligida ibtidoiy tasavvurlar 
bilan bog‘liq bo‘lgan “Suv xotin-suvsiz xotin” marosimi o‘tkazilgan. 
Bir-biriga ko‘ndalang bog‘langan ikki tayoqqa ayollar kiyimi kiydirilib, 
boshiga ro‘mol o‘ratilgan va kattagina qo‘g‘irchoq yasalgan. Bu 
hovodan yog‘ingarchilik chaqirib beradigan “ Suv xotin” ning ramziy 
tasviri bo‘lib, qishloq ayollaridan biri uni qo‘lida baland ko‘tarib, 
kayvoni bilan birga “ Suv xotin” madhiyasini lapar qilib aytib uyma-uy 
yurishgan:
 
Suv xotin-sulton xotin
Ko‘lankasi maydon xotin, 
Suv xotin-suvsiz xotin
Ko‘ylaklari bo‘z xotin. 
YOmg‘ir yog‘sin suv xotin,
Bug‘doy pishsin suv xotin, 
Xirmon bo‘lsin suv xotin, 
Suv xotin-suvsiz xotin 
Hosillar mo‘l bo‘lsin suv xotin, 
Dehqonning uyi to‘lsin suv xotin, 
Kazzobning uyi kuysin suv xotin, 
Suv xotin-suvsiz xotin 
Havoni yog‘dirgan suv xotin, 
Bug‘doyni bo‘ldirgan suv xotin, 
Elni to‘ydirgan suv xotin 
Suv xotin-sulton xotin
Ko‘chada qo‘g‘irchoq ko‘tarib “ suv xotin” madhiyasini aytib 
kelayotgan marosimchilar namoishini har bir xonadondagilar chelakda 
suv olib chiqib, ayollar aralash qo‘g‘irchoq ustiga suv sepib qarshi 
olishgan. So‘ngra don, un, non, go‘sht kabi mahsulotlardan qaysi biri 
ro‘zg‘orda bo‘lsa ozgina ehson qilishgan. “ Suv xotin-suvsiz xotin”
marosimi O‘rta Osiyoliklarning zardushtiylik dinidagi hosildorlik 
ma’budasi Nohid (Anaxita)ga sig‘inishning Shu kunlargacha saqlanib 
qolgan ko‘rinishi deyish mumkin. Bundan tashqari yomg‘ir yog‘dirish 
uchun ko‘pgina toshbaqalarni tuntarib qo‘yishar , ba’zan uni daraxt 

---

6 
shoxiga oyog‘idan osib qo‘yishgan. Oynani osmonga qaratib qo‘yish 
hollari ham uchraydi. 
Bunday 
marosim 
va urf-odatlar xalq o‘rtasida keyingi 
vaqtlargacha saqlanib qolgan bo‘lsa ham, ularning mehnatkash xalq 
mushkulini oson qilish uchun aytarlik nafi bo‘lmagan. Shuning uchun 
ham qadim zamonlardanoq insonlar suvsizlik va qurg‘oqchilik balosidan 
qutilish choralarini qidirib, suvni izlab topish va uni saqlab qolish 
to‘g‘risida bosh qotirganlar va bu borada ajoyib natijalarga erishganlar. 
Aziz o‘quvchi quyida sizlarga tarixda ota-bobolarimiz suvdan 
unimli foydalanish borasida qilgan ishlari , o‘ziga xos suv inshootlarini 
barpo etganliklari haqida fikr yuritiladi.