Tarix 9-sinf 1-bilet

19-BILET
1.
 
Qadimgi Afina va Sparta davlatlarini taqqoslang. 
Afina Yunonistonning Attika deb atalgan togʻli joyida vujudga kelgan. Arxeologik 
maʼlumotlarga koʻra, bu joylarda odamlar neolit davridan boshlab yashagan. 
Attikaliklar Afina maʼbudiga sajda qilganlar. Attikadagi qishloklar birlashib Afina 
shahri vujudga kelgan (miloddan avvalgi 9–8-asrlar). Bu vaqtda (Gomer davri) 
harbiy demokratiya susayib, urugʻchilik munosabatlari yemirila boshlagan edi. 
Hokimiyatni urugʻ aristokratlari (evpatridlar) boshqarardilar. Mil. av. 7-asrda Ada 
evpatridlar siquvi kuchayib dehqonlar ahvoli ogʻirlashgan edi. Mil. av. 594 yilda 
savdogarlar aristokratiyasidan Solon arxont (hokim) boʻldi. U Afinada 
ijtimoiysiyosiy tuzumni tubdan oʻzgartiradigan islohotlar oʻtkazdi. Qarzlarni 
bekor qildi, qarz tufayli qul qilib sotishni taqiqladi, urugʻchilik munosabatlariga 
uzil-kesil zarba berdi. Siyosiy huquq va lavozimlar kishilarning mol-mulkiga 
T.me/UzBot_Maker

---

 


 

qarab belgilanadigan boʻldi. Aristokrat naslidan boʻlgan Pisistrat oʻz tarafdorlari 
va yollanma askarlariga tayanib, miloddan avvalgi 560 yilda oʻzini Attika 
dehqonlarining dohiysi deb eʼlon qildi va Afinaning mustabid hokimi boʻlib oldi. 
Pisistrat oʻziga qarshi boʻlgan aristokratlarning yerlarini tortib olib dehqonlarga 
ulashib berdi, ularga davlat hisobidan pul qarz berishni joriy etdi. Pisistrat davrida 
Afinada savdo munosabatlari rivoj-landi, ibodatxona va boshqa qasrlar qurildi, suv 
quvuri oʻtkazildi
. 
Mil. avv. XII asrda Janubiy Yunonis ton (Lakonika) hududiga d oriylar qabilasi 
bostirib kirdi. Ular Sparta shahar-davlatiga asos soldi- lar. Sparta eng yirik yunon 
davlatlaridan biriga aylandi. Spartaliklar qulga aylantirgan mahal- liy aholi – 
ilotlar ham aslida yunonlar bo‗lib, ular bilan bir tilda so‗zlashgan. Ilotlar 
spartaliklardan qattiq nafratlanar edi. Bunday sharoitda o‗z hukmronligini faqat 
kuch bilan saqlab qolish mumkin bo‗lgan. Shuning uchun ham spartaliklar o‗z 
davlatlarida alohi- da shart-sharoitlar yaratdilar, jumladan, ham- ma qat‘iy 
intizomga amal qilar, yengilganlar shafqatsiz jazolanardi. Sparta urushga 
tayyorgarlik ko‗rayotgan bir shaharga o‗xshab qolgan. Chet elliklar Spartaga 
kiritilmagan. Savdo-sotiq sust rivojlangan, san‘at asarlari, chiroyli ibodatxonalar 
ham bo‗lmagan. Hamma uylar bir-biriga o‗xshatib qurilgan. Ilotlar kichikkichik 
qishloqlarda yashagan- lar. Ular butun boshli davlatning mulki hisoblanardilar. 
Ilotlar alohida spartaliklar oilasi yeriga ishlov berib, chorvani boqishgan va boshqa 
majburiyatlarni bajarishgan. Spar- taliklar esa faqat jangchi edilar. Ular deh- 
qonchilik bilan ham, chorvachilik bilan ham shug‗ullanmaganlar. Ilotlardan 
tashqari Spartada to‗la-to‗kis huquqlarga ega bo‗lmagan, shaxsan ozod kishilar – 
perieklar ham yashagan. Qadimgi Spartada kuchli va chidamli jangchilar 
nihoyatda qadrlangan. Bolalar ancha qattiq sharoitda voyaga yetishgan. Sparta 
maktablarida bolalarni harbiy ishlarga o‗rgatib bo‗lajak jangchilar va Spartaning 
so- diq himoyachilari etib tarbiyalashardi. Spar- talik o‗smirlar ota-onalaridan 
alohida yasha ganlar. Yigirma yoshga to‗lgan hamma yigitlar jangchi 
qo‗shinlariga qabul qilinib, qo‗shinda keksa yoshga qadar xizmat qilganlar.
2.
 
Mahmud G„aznaviy haqida ma‟lumot bering. 
Mahmud G‗aznaviy davrida (997–1030) esa uning hududi kengayib, Sharqning 
eng qudratli davlatlaridan biriga aylangan. Somoniylar sulolasi barham topgach, 
Mahmud G‗aznaviy Xuroson hududlarini, so‗ng Xorazm davlatini (1017) ham 
o‗z saltanatiga qo‗shib olgan.
3.
 
“Dukchi” atamasiga izoh bering. 
Dukchi 
(forscha yig, duk) — charxning yigirilayotgan ip o‗ralibboriladigan qismi. 
Duk yasovchi hunarmand dukchi deyilgan.

---