Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Hunàrmàndchilik. Sharq hunàrmàndlàri iðàk gàzlamalàri, zåb-ziynàt buyumlàrining kàttà qismini chåt màmlàkàtlàrgà sîtish uchun ishlàb chiqàrgànlàr.

Îsiyo và Shimoliy Àfrikà shaharlàridà hàm hunàr- màndchilik sexlari shaharlàr bilàn bir pàytdà vujudgà kålgàn. Sharqdà dàstlàb shahar àhîlisi sîliqlàrdàn îzîd qilingàn. Vàqt o‘tib sàvdîgàr và hunàrmàndlàrdàn hàm turli sîliqlàr îlinà bîshlagan. Àràb õàlifàligi, Yaponiya, Õitîydà ustà và sàvdîgàrlàrdàn sîliqlàrni såx îqsîqîllàri yig‘ib bårgàn.

Õitîydà bàrchà ustàlàr sex a’zîsi bo‘lishlàri màjburiy etib qo‘yilgan. Hunàrmàndchilikning eng muhim sîhàlàri Õitîydà yuksàk tàràqqiyotgà erishgàn. Õususàn, fàqàt õitîyliklàr 600–700 kishi và yanà ko‘plàb yuk sig‘àdigàn yirik kåmàlàr – jînkàlàrni qurishgàn.

Buyuk Ipàk yo‘li chîrràhàsidà jîylàshgàn O‘rtà Îsiyo shaharlàri trànzit sàvdî màrkàzlàri edi. Chåt ellik sàvdîgàrlàr Sàmàrqànd qîg‘îzi và gàzlamalàrini, G‘ijduvîn kulîl- chiligi buyumlàri-yu, màrvlik ustàlàr gàzlamalàri va kiyimlàrini yuqori

62-rasm. Jonka

bàhîlàgànlàr.

O‘rtà àsrlàrdà erînlik ustàlàr

pàrchà, iðàk gàzlàmàlàri, jun gilàmlàri bilàn shuhràt qîzîngàn. Erîndàn sàvdîgàrlàr po‘làtdàn yasàlgàn qurîl- àslàhà, mis và kumush idishlàrni õàrid qilgànlàr.

Sàvdî. Àràb õàlifàligi, Tàn impåriyasi và Dåhli sultîn- ligi singàri yirik màrkàzlàshgàn dàvlàtlàrning pàydî bo‘lishi sàvdîni yuqori dàrîmàd mànbàigà àylàntirdi. Uzîq Sharq- dàn O‘rtà yer dångizigà qàdàr hududlàrdà fàqàt kàrvîn yo‘llàri îrqàli sàvdî îlib bîrilmàgàn. Fîrs ko‘rfàzi và Qi- zil dångiz îrqàli àràb, hind, õitîy sàvdîgàrlàrining o‘nlàb kåmàlàri suzgàn. Îsiyodàn fàrqlirîq, Àfrikàning iqtisîdiy qîlîqligi, undàgi uzluksiz urushlàr, qit’àning õîmàshyo, tuz, îltin, fil suyagi, ziràvîrlàr, qismàn qullàr mànbàigà àylànishigà sàbàb bo‘lgan.

Îsiyo bîzîrlàri o‘zining gàvjum và sårshîvqinligi bilàn ajralib turgàn. O‘rtà àsr bîzîrlàri ko‘pinchà sha- har darvozalari yaqinidà jîylàshgàn. Shahar ichidà kichkinà bîzîrlàr bo‘lib, ulàr ma’lum màhsulîtlàrni sîtishgà iõtisîslàshgàn. O‘rtà Îsi-

yo và Erîndàgi yirik bîzîrlàr bir qànchà ràstàlàrgà bo‘lingàn. Hàr

63. 
    rasm. Osiyo bozori
    

bir ràstà ma’lum õildàgi mîl bilàn shug‘ullànàdigàn sà- vdîgàrlàrni yoki turli kasb hunàrmàndlàrini birlàshtirgàn. Ilk o‘rtà àsrlàrdàyoq Bag‘dîddà, Ishbiliya (Såvilya) và G‘àrnîtà (Grànàdà – Ispàniya)dà màrdikîrlar bîzîrlàri bo‘lgàn.

Sharq bîzîrlàridà hunàrmàndchilik ustàõînàlàri, do‘kînlàri hàm jîylàshgàn. Àyrim hîllàrdà ko‘chmà bîzîrlàr hàm tàshkil qilingàn. Ungà sàyyor sàvdîgàrlàr và àtrîfdàgi qishlîqlàrning o‘z màhsulîtlàrini sîtish ehtiyoji bo‘lgàn àhîlisi to‘plàngàn.