Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Màyyalàr dàvlàti. Màrkàziy Àmårikàning Yukàtàn yarimîrîlidà (hîzirgi Måksikà) qàdimdàn màyya õàlqlàri yashàb kålgàn. Milîdiy I ming yillikdà màyyalàrda sha- har-dàvlàtlàr vujudgà kålàdi. Ulàrning hàr birini «buyuk kishi» – hukmdîr bîshqàrib, uning hokimiyati mårîsiy bo‘lgàn.

Àståklàr dàvlàti. Màrkàziy Àmårikàning hîzirgi Måksikà hududidà jîylàshgàn. Bu yerlàrgà shimîldàn kålgàn àståklàr kàttà ko‘l o‘rtàsidàgi îrîllàrdà XII àsrdà Tånîchtitlàn shàhrigà àsîs sîlàdilàr, ular sun’iy to‘g‘înlàr bunyod etishgàn, ibîdàtõînàlàr và sàrîylàr qurishgan.

Àståklàrdà yer tàqchil bo‘lgànidàn ko‘l tàgidàn suv o‘simliklàri và unumdîr lîyni ko‘tàrib, sîllàrdà «suzuvchi dàlàlàr» ham yaràtgànlàr. Bu o‘zigà õîs ekinzîrlàrdàn yiligà bir nåchà màrtà hîsil îlingàn.

Àståklàr urug‘ jàmîà bo‘lib yashàgànlàr. Jàmîà bîsh- liqlàri sàylàb qo‘yilgàn. Ekin màydînlàri jàmîà a’zolarigà tàqsimlàb bårilgàn. Hukmrîn qàbilà vàkillàridàn tlàtîàni – làshkàrbîshi sàylànib, u îliy hukmdîr bo‘lishidàn tàshqàri, bîsh kîhin vàzifàsini hàm bàjàrgàn.




118-rasm. O‘rta asrlardagi Tenochtitlan shahri
Àståklàr õo‘jàligining àsîsi sug‘îrmà dåhqînchilik bo‘l- gàn. Eng muhim ekin màkkàjo‘õîri bo‘lib, undàn mo‘l hîsil îlingàn.

Àståklàrdà hunàrmàndchilikning kulîlchilik, to‘qimà- chilik, mis và îltindàn zargarlik buyumlàri yasàsh sîhàlàri yaõshi rivîjlàngàn. Ayni paytda ular ma’danlarni bilish- maganligi sababli bîltà và pichîqlàrning tîshdàn yasàlishi dàvîm etgàn. Zàrgàrlàr qimmàtbàhî tîshlàrgà ishlîv bå- rib, qàdalma nàqshlàr (mîzàikà) yasàb, sàrîy và ibîdàt- õînà dåvîrlàrini båzàshgàn. Àståk hunàrmàndlàri àyniqsà nàqshin idishlàr, àjîyib gàzlàmàlàr, qush pàtlàridàn tîvus kàbi tîvlànàdigàn kàshtàlàr tikishdà mîhir bo‘lgànlàr.
Quruvchilàr to‘g‘înlàr, kànàllàr qurishib, xîm g‘isht yoki tîshdàn yasalgan ustunlàr ustidà uylàr bunyod et- gànlàr. Bîzîrlàrdà mîl àyirbîshlàsh îrqàli sàvdî yaõshi rivîjlàngàn.