Таҳририят: Бош муҳаррир – Т. Аҳмедов Масъул муҳаррир – А. Юлдашев

Моделнинг афзаллиги
– баҳолаш мезонла
-
ри чекланганлиги, турли даражалар ва баҳолаш 
объектларида таққосланувчанлиги, ягона инте
-
грациялашган кўрсаткични яратиш имконияти, 
барқарор ривожланиш ва мавжуд ахборот ре
-
сурсларини баҳолаш учун чегараларни белгилаш
-
дан иборат. Шундай қилиб, кластерли ёндашувни 
баҳолаш усулларини ўрганиш маҳаллий ва хори
-
жий тадқиқотчиларда фарқланади, аммо ҳар бир 
киши иқтисодий субъект, минтақа, мамлакатнинг 
ривожланиш иқтисодиёти асосида кластерлашнинг 
самарасини белгиловчи умумий фикрга эга. 
Кўпгина муаллифларнинг фикрича, кластер
-
лаш, ижтимоий-иқтисодий ривожланишни ошириш 
йўналиши бўлиб, у минтақаларнинг рақобатбар
-
дошлик даражасини белгилайди, ишлаб чиқариш 
жараёнлари, кадрлар тизимини оптималлаштириш 

---

60
Iqtisodiyot: 
tahlillar va prognozlar
йўналиши ҳисобланади, шунинг учун бу кластер ён
-
дашуви яқинда минтақаларнинг янада кучли иқтисо
-
дий ривожланиши учун долзарб бўлиб қолди. 
Ушбу тадқиқотнинг мақсади минтақавий 
кластерларнинг ташкилий ривожланиш даражаси
-
нинг минтақаларнинг ижтимоий-иқтисодий кўр
-
саткичлари дифференциацияси ўзгаришига таъси
-
рини муҳит-вақт танловини таҳлил қилиш усуллари 
асосида баҳолаш имконини берувчи эконометрик 
моделни яратишдан иборат. Шундай қилиб, макси
-
мум усули ва С.Заманскийнинг “харажат-чиқариш” 
симметрик жадвали маълумотлари (ХЧСЖ) асоси
-
даги усули асос сифатида олинган.
Моделлаштириш жараёнида биз минтақаий кла
-
стерларнинг ташкилий ривожланиш даражасининг 
минтақалар ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичлари 
дифференциацияси ўзгаришига таъсирини кўрса
-
тиш имконини берувчи ўз мезонларимизни кири
-
тамиз. Модель натижали компонентнинг коэффи
-
циент усулига асосланган омил кўрсаткичларига 
боғлиқлигини баҳолашни ўз ичига олади [7]. 
С.Заманский методида саноат тармоғининг соф 
тармоқлари ҳақида маълумот берилади, бунда ҳар 
бир тармоқда фақат ўзига хос турдаги маҳсулот 
ишлаб чиқарилади. Ишлаб чиқарувчилар тармоқла
-
ри қаторлар бўйича, истеъмолчилар эса устунлар 
бўйича жойлаштирилади. Қаторлар ва устунлар 
кесишиши учун мезонлар аниқланади, биз уларни 
моделда кейинроқ қайд этамиз. 
ХЧСЖ маълумотлари кластерларни аниқлаш
-
ни ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади. Мин
-
тақавий кластерларнинг ташкилий ривожланиш 
даражаси минтақаларнинг ижтимоий-иқтисодий 
кўрсаткичлари дифференциацияси ўзгаришига таъ
-
сири бўйича ўз мезонларимизни қўллаймиз. Мин
-
тақавий кластерларнинг ташкилий ривожланиш 
даражасига қуйидаги омиллар: ресурс компоненти; 
минтақанинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши; 
истеъмолчи компоненти; институционал компо
-
нент таъсир кўрсатади. Моделни синовдан ўтказиш 
жараёнида Ўзбекистон Республикасининг бирин
-
чи кластери (7) ва Ўзбекистон Республикасининг 
иккинчи кластери (6) минтақаларини ҳисоблаб 
чиқамиз. Дастлаб С.Заманский [7] методи асосида 
эконометрик моделни тузиш алгоритмини босқич
-
ма-босқич ўрганиб чиқамиз.