Тарихшунослик фанидан

Insonning erkinligi haqidagi ta’limoti
Piko yulduzlarga qarab inson kelajagini aytib bergan astrologlarga ishonmaydi va ularni tanqid qiladi. Buning o‘rniga u osmon jismlarining harakatini matematik usullar orqali o‘rganishga da’vat etadi.
Pikoning fikricha insonning o‘zi ham butun borliqni qamrab oluvchi mikrokosmosdir. Piko insonni ierarxiyaning barcha bosqichlaridan xoli deb hisoblaydi.
Koinotning zinopoyasida insonning aniq egallagan o‘rni yo‘qdir. Inson bu o‘rinni o‘zining, xohishi va irodasiga binoan tanlaydi. Xudo insonga tanlash huquqini bergan va inson o‘z baxtining egasidir. Inson koinotning markazida joylashgan va u o‘zidagi barcha ijodkorlik kuchlarini o‘zi voyaga etkazish kerakdir. Insonning ierarxiyadagi o‘rni, uning ruhiy erkinligi bilan ham bog‘liqdir. Insonga xudo tomonidan komillikka erishish qobiliyati berilgan va u bu qobliyatni inson o‘zining har kungi hayotida ham, faoliyatida ham rivojlantirib borishi kerak. Agar inson bu qobliyatlarni o‘zida o‘stirmasa u tubanlik botqog‘iga botadi. Demak inson doimo rivojlanish va komilikka intilishi lozimdir. Xudo tomonidan insonga barcha kuch–quvvat berilgan va inson bu kuch-quvvat orqali oldiga qo‘ygan barcha maqsadlariga erishishi mumkin. Piko o‘z ijodining markaziga insonning erkin tanlash huquqini quyadi. Bu boradagi Mirandolaning fikrlari inson tabiati va fe’lini o‘z-o‘zini tashkil etuvchi va rivojlantiruvchi sistema sifatida ko‘radi. U insonning erkin ijodiy faoliyatining mahsulidir. Inson qotib qolgan tosh emaski u o‘zgarmasa. Insonning asosiy qudrati uning harakatchanligida. Olloh insonni o‘ziga o‘xshatib yaratgan. Demak insonning ichki tabiatida komillikka erishishi uchun barcha kuchlar mavjuddir. Inson bu kuchlarni yuzaga chiqazishi kerak. Bunga esa faqat faoliyat, harakatchanlik orqali erishiladi.
Piko barcha falsafiy ta’limotlar va diniy qarashlardagi ijobiy fikrlarni birlashtirishga harakat qildi. Ularni yagona haqiqatning xilma-xil qirralari deb hisoblar edi. Pikoning ijodi eklentek tuchga ega bo‘lmadi, aksincha u insoniyatning xilma-xil tajribasidan o‘rganishga harakat qildi va u o‘z ong xazinasini insoniyatning beqiyos ong xazinasi hisobiga boytishga urindi.
Uyg‘onish davri tabiiyshunosligining falsafiy masalalari.
Uyg‘onish davrining gumanistik qarashlari o‘sha davrning tabiyshunos fanlarining rivojlanishiga bog‘liq edi. Bu borada ikki buyuk olim Lenardo da Vinchi va Nikolay Kopernik tadqiqotlari o‘rta asr sxolastik dunyoqarashi o‘rniga, yangi gumanistik falsafiy ta’limotning shakllanishiga olib keldi.