II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija HTTP://INTERSCIENCE.UZ/
64
qilib farzandining qanday muammolari va yutuqlari borligidan xabar ham olishmaydi. Bu bilan
biz ota-onalarni yomonlashdan ancha yiroqmiz, biroq shuni alohida ta’kidlash joizki, har bir
inson kamolotga yetishish davrida o’z ota-onalari mehri va e’tiboriga muhtoj bo’lishadi. Bu
muhtojlik o’z vaqtida qondirilmasa, bola izdan chiqib ketishi mumkin. Shaharga o’qish uchun
yuborilgan talaba dastlabki kunlarda o’qishga bo’lgan munosabati yaxshi bo’ladilar (aksariyat
hollarda). Keyinchalik ota-onalari farzandlariga haddan ziyod ishonib qoLishlari natijasida
bolalar turli yo’llarga kirib qolishlari mumkin. Bunda ta’lim muassasalarini ham ayblari bor,
lekin muassasada 6 soat o’qishlari mumkin. Qolgan vaqtlardagi (18 soat) u muassasadan
tashqarida bo’lishadi. Shu bois bolaning asosiy vaqtlari uyda va ko’chada bo’lishi bilan
belgilanadi. Bola shaxsi tarbiyasi uchun har birimiz mas’ul ekanligimizni unutmagan holda,
ta’lim muassalarida berilgan bilim va tarbiya jarayonini uyda albatta mustahkamlash lozim.
Aks holda, e’tiborsiz qoldirilgan o’quvchi turli bahonalar bilan dars tayyorlamaydi yoki
davomadi pasayib ketadi. Bu esa borib-borib o’quvchini turli salbiy illatlar orttirib olishlariga
xizmat qilsa ajabmas. Ko’rinib turibdiki, milliy g’oyasi shakllanmagan bolada jamiyat bilan
aloqa qilish vositasi ham shakllanmaydi. Shu nuqtai-nazardan olib qaraladigan bo’lsa, bola
tarbiyasi faqat ta’lim muassasalarida emas yoki faqat ota-onalarning imkoniyatlaridan emas
balki ular orasidagi yoki ular o’rtasidagi tinimsiz muloqotlar natijasida yuzaga keladi.
Inson kamol topishida ma’naviyat, milliy go’ya darslarini o’tilishi katta o’rin tutadi. Bola
tarbiyasi o’ta mashaqqatli ish bo’lganligi sababli unga berilayotgan tarbiya jarayoni ham keng
ko’lamda o’ylanib, ishlab chiqilgan bo’lishi lozim.
Insonda Vatan hissi, uni sevish, ardoqlash, o’tmishga hurmat bilan qarash tushunchalari,
o’zgalar fikrini hurmat qilish, o’z fikrini erkin bayon qila olish ko’nikmasi maktabdayoq
shakllanib boradi. Maktab darsliklarida o’itilayotgan milliy istiqlol g’oyasi fani bugungi kun
davr talabi bo’lib qolmoqda. Hozirda dunyo ahlini aqlini shoshirib qo’yayotgan ommaviy
mafkura va g’oyalar ham bizni chetlab o’tayotgani yo’q. Ommaviy madaniyat atalmish bizning
mentalitetimizga yot bo’lgan G’arbcha mafkuralar yoshlar ongida umuman iz qoldirmayapdi
deyish qiyin, albatta. Sababi oddiy, biz ularni qalbiga begona g’oyalarning kirib ketishiga yo’l
qo’yib bermoqdamiz. Buning uchun milliy g’oya targ’ibotini chuqurroq olib borish, Vatanni
sevish, uni tom ma’noda anglay olish zarur.
M.S. Sovajiy (fors shoiri) aytganidek: Vatanga nafi yo’q yashalgan har kun, Inson
hayotini qilar bemazmun.
Hayotning mazmunsizlanishiga asos bo’luvchi beg’amlik haqida I. Karimov “Yuksak
ma’naviyat–yengilmas kuch” asarida ham alohida to’xtalib dushmandan qo’rqmaslik, nari
borsa u o’ldiradi, do’stdan ham hayiqmaslik u ham nari borsa siringni sotadi, ammo loqayddan
qo’rqish, u qilayotgan ishlarga loqaydlik bilan jim qarab turaverishi insonning qalb-qalbigacha
ta’sir etishligi alohida aytilgan.
Har bir o’quvchilarimiz qalbiga nur bag’ishlayotgan milliy istiqlol g’oyasi bugunning
dolzarb mavzulari bo’lishi lozim. Bola tarbiyasi haqida fikr yuritish kerak bo’lsa, bolaning
sog’lom bo’lishi bir tarafdan jismoniy harakatlar bilan bog’liq bo’lsa, boshqa tamondan
qaralganda albatta bola ruhiy sog’lom bo’lishi talab etiladi. Bunda har bir o’quvchining
fikrlashi, dunyoqarashi, bilim darajasi va saviyasi inobatga olinishi kerak. Bilim olish
jarayonini kitoblar va turli gazeta va jurnallar bilan bog’lash mumkin, ammo shuni alohida
takidlash joizki, bilim olishning zamonaviy usullaridan biri bu fan texnikaning rivojlanishiga
ham bog’liqdir. AKT va YPT davr talabi bo’lib turgan bir paytda izlanuvchan o’quvchi va
talabalar (o’qituvchilar ham) internet atalmish o’rgamchak to’ri ta’siriga tushib qolish holatlari
ham kuzatilmoqda. Bu jarayonning ilk ko’rinishlari telefonlardir. Ota-ona o’z farzandlari
haqida ma’lumot olib turishlari uchun telefon olib berishadilar. Keyinchalik bu telefonlar
yaxshirog’iga (oxirgi modeldagi-internet ishlatish uchun qulay bo’lgan) almashtirish hollari
ularning internet haqida dastlabki tushunchasini shakllanishiga asos bo’ladi. Bu bilan esa
dastlab maktab o’quvchilari internetdan qanday foydalanish sirlarini tengdoshlaridan
o’rganishlariga to’g’ri keladi. Bora-bora bu o’rgamchak to’ri ta’siriga tushib qolishlariga
