Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
http://interscience.uz/
223 
imkoniyat yaratadi. Mushak gpertirofiyaga duch kelib, uning vazn va xajmi o‘sayotganda birinchi 
navbatda, oqsillar tuzilishi o‘zgarib, miqdori ortadi, mushaklar qon bilan ta’minlanishi kuchayadi. 
Mushaklar oddiy kishi uchun tana og‘irligining 35-40 foizini, 50% va undan ko‘proq qismini 
tashkil etadi. Suyak mushak tarmoqlarning o‘zgarishi jismoniy rivojlanishning asosiy 
ko‘rsatkichlari yaxshilangandan darak beradi. Bo‘g‘inlar va umurtqa pog‘onadagi 
harakatchanlikning oshishi kishining tashqi qiyofasining va qomatining takomillashishiga xizmat 
qiladi. Organizmdagi ortiqa yog‘ va suvlarning yo‘qolishi natijasida tanaining solishtirma og‘irligi 
oshadi. Mashg‘ulotlarning boshida tana vazni kamayib, keyinchalik oldingi holatiga keladi. Ayrim 
hollarda bo‘yinning o‘sishi va tananing shakllanishi tugallanmagan bo‘lsa, mushaklarning o‘sigshi 
hisobiga tana vazni ortadi Shu bilan birga mushaklarning gipertrofiyalanishi va energetik 
resurslarining ko‘payishi natijasida mushaklarning funksional holati yaxshilanadi. Mushaklarning 
zo‘riqishi va bo‘shashishi qobiliyatlari ko‘payadi, amplitudasi oshadi, mushak kuchi o‘sadi, 
mushak tolalarining qo‘zg‘aluvchanligi takomillashadi. 
Nafas olish va chiqarish apparati katta o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. Nafas olish mushaklari 
rivojlanadi, o‘pkaning nafas olish sig‘imi katalashadi, ko‘krak qafasi harakatchan bo‘ladi. 
O‘pkaning sig‘imi ayollarda 4-5 l, erkaklarda 5-7 litrga yetib, lozim bo‘lgan miqdordan 15-25% 
ga oshadi. O‘pkaning daqiqaviy maksimal ventilyatsiyasi 100-200 l ga yetadi, sport bilan 
shug‘ullanmaydiganlarda esa u 60-120 l ni tashkil etadi. Nafas olishning daqiqaviy hajmi 4-10 l 
gacha oshadi. Nafas olish kamayadi va chuqurlashadi. Maksimal kislorod istemol qilish qobiliyati 
o‘sadi. 
BOSHLANG‘ICH SINF RAHBARINING PEDOGOGIK MAHORATI