Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
http://interscience.uz/
180 
Ma’lumki, hozirgi vaqtda zamonaviy maorif tizimining zaruriy qismi sifatida 
o‘quvchilarning mustahkam salomatligini, jismoniy va ruhiy harakatlari rivojlanishini, 
shuningdek, muntazam faol harakatdan zavq olishni kafolatlovchi jismoniy tarbiya qabul qilingan. 
Maktab, oila va jamiyat tomonidan tegishlicha qo‘llab-quvvatlash yordamida ushbu xursandchilik 
o‘quvchi bilan maktabda bilim olishi hamda istiqbolda sog‘lom va faol turmush tarzini 
kechirishida hamohang bo‘lishi kerak. 
Sifat, bu – mijozlarni hayron qoldiradigan va hatto qoyil qoldiradigan narsa, degan edi 
Sifatni boshqarish umumittifoq konsepsiyasi (Total Quality Management) muallifi Edvards 
Deming. TQM maktab jamoasining har qaysi a’zosi bir vaqtda “mijoz” va “etkazib beruvchi” 
bo‘lib hisoblanishini nazarda tutadi. Maorif muassasalarining mijozlari, bu – avvalambor, maktab 
faoliyatidan yaxshi natijalarni kutib qoluvchi o‘quvchilar va ularning oilasi. O‘quvchilar – 
maktabning nafaqat muhim mijozlari, balki TQMga muvofiq, o‘qituvchilar (ichki mijozlar) bilan 
birgalikda birinchi liniyaning o‘z mahorati, layoqati, qiziqishi va xarakterlarini doimiy ravishda 
rivojlantirib boruvchi ishchilari bo‘lib ham hisoblanadi. TQM filosofiyasi ta’lim jarayonida 
o‘quvchini predmet-mahsulot toifasigacha kuchsizlantirish bilan mos kelmaydi. 
Sifat deganda, mijoz va manfaatdor tomonlarning talab va istaklarini amalga oshirish 
darajasi yoki belgilangan maorif talablariga yoki ilmiy nazariyaga munosiblik, shuningdek, 
baholashning qat’iy mezonlarini bajarish darajasi tushuniladi. 
Jismoniy madaniyat sifatini takomillashtirishni, baholash kabi, sifat ko‘rsatkichlari 
(o‘zgaruvchilarga bog‘liq) iyerarxiyasini aniqlash va o‘rnatishdan boshlash kerak. Albatta, ushbu 
iyerarxiya uning sub’ektlarini belgilovchi maqsadlari va natijalaridan kelib chiqadi. Bunday 
vaziyatda ta’lim berish sifatini baholash har doim ham xolisona va miqdoriy natijalarga 
asoslanavermaydi. 
Jismoniy tarbiya sifatining, TQM filosofiyasiga asoslangan o‘ziga xos model muallifi – Van 
Bottenburg. Uning fikricha, jismoniy tarbiya sifatining to‘rtta standartini ajritib ko‘rsatamiz: 
jamiyat tomonidan belgilanuvchi sifat (Social Quality); o‘quvchilar va ularning ota-onalari 
tomnidan qabul qilingan sifat (Users Quality); ilmiy nazariyaga asoslangan sifat (Product Quality); 
maorif hukumati belgilab beradigan sifat (Process Quality). 
Ushbu modelga muvofiq, jismoniy madaniyatni yuqori sifat talablariga javob beradi, deya 
olamiz, modomiki u bir vaqtning o‘zida: ijtimoiy ishonchni oqlaydi, o‘quvchilar va ota-
onalarining talablarini qondiradilar, yangi ilmiy nazariyaga asoslangan jismoniy madaniyat 
maqsadlariga yetishishlarida imkoniyat yaratadi, o‘z mamlakatining ta’lim berish standartlariga 
to‘liq javob beradi.