Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
12
9 
4.Haydarov Q., Nishonov S. “Tabiatshunoslik asoslari va bolalarni atrof tabiat bilan 
tanishtirish”. —T.: 1992. 31-b. 
BOSHLANG‘ICH SINF O‘QUVCHILARIDA VATANPARVARLIK TUYG‘ULARINI 
SHAKLLANTIRISH 
Xomidova Nozigul Bekmurotovna
Shofirkon 20- maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Ma’lumki, xalqning vatanparvarlik tarbiyasi uzoq asrlar davomida shakllangan ajdod-
avlodlarning axloqiy, ma’rifiy shakllanishi va kamolotida muhim o‘rin egallab kelgan. 
Vatanparvarlikning inson taqdiridagi ahamiyati shundaki u doimo o‘zining hayotiyligi, ta’sir-
chanligi, mehr-muruvvatligi bilan Vatanni mustahkamlashga, xalqni birlashtirishga xizmat 
qiladi. Vatanparvarlik doimo hayot va inson muammolarini moddiy va ma’naviy jihatdan hal 
etishda o‘z ta’sirchanligini namoyish etadi. Tarbiyaning dolzarb masalalarini yechishda asos 
bo‘lib xizmat qiladi. O‘zbek xalqining insonparvarligi tarix to‘fanlariyu ur yiqitlariga bardosh 
berib, tajriba-sinovlardan muvafaqqiyat bilan o‘tib, toblanib, har bir davrda o‘z faoliyatini 
takomillashtirib, avlodlar tarbiyasida hal qiluvchi rolni o‘ynab keldi.Vatanparvarlik millatning 
barqarorligini ko‘rsatuvchi va o‘zbek xalqining qalbidan chiquvchi, mehr va muruvvat 
madaniyatini ifodalovchi fikrdir.Vatanparvarlik jamiyatning ma’naviy yuksalishiga xizmat 
qiladi. Insonni ma’rifatga chorlaydi. Jamiyatni ma’rifat bilan boshqaradi. Ijtimoiy ongni 
o‘zgartiradi. «Vatan tuyg‘usi» kitobida yozilishicha vatanparvarlik, umuminsoniy 
qadriyatlarga sodiqlik, ularni asrab-avaylash bilan birga yangi zamon talablariga mos ravishda 
takomillashtirib borish– taraqqiyot mezoni, milliy ravnaq asosi. Bunday ruhiyatdagi odam hech 
qachon birovga tazyiq qilmaydi, shafqatsizlik va zo‘ravonlik kabi g‘ayriinsoniy illatlarga 
hamisha nafrat bilan qaraydi. O‘z tabiatiga mos ravishda bag‘ri keng va muruvvatli bo‘ladi». 
Darhaqiqat, vatanparvarlik – insonlarning insonlarga nisbatan mehr-oqibatliligi, saxovatliligi, 
muruvvatliligi, boshiga og‘ir kun tushganda hamdardlik demakdir. Oynisa Musurmonovaning 
ta’kidlashicha «vatanparvarlik insonning ezgu fikri, ezgu amaliy birligidir. Insonparvarlik – ona 
zaminda yashayotgan millatidan, dinidan, ijtimoiy ahvolidan qat’i nazar barcha insonlarga 
nisbatan g‘amxo‘rlikdir. 
Vatanparvarlikning mazmuni quyidagi munosabatlarni tarkib toptirishni o‘z ichiga oladi: 
- jamiyatga munosabat (ijtimoiy-siyosiy faollik, milliy istiqlol mafkurasiga sodiqlik, 
jamiyat rivojlanib borishi va istiqbollarini tushunish, mamlakat ichkarisidagi va xalqaro 
miqyosdagi voqealarni to‘g‘ri baholash, burch va ma’suliyatni his qilish, saxiylik, saxovat, 
mehr-oqibat, ehtiyotkorlik, intizomlilik, qonunbuzarlikka nisbatan murosa-sizlik va b.); 
- mehnatga munosabat (mehnatsevarlik, ishbilarmonlik, tejamkorlik, mehnat 
madaniyatining mavjudligi, o‘qishga ma’suliyatli munosabatda bo‘lish va b.):
- Vatanga munosabat (vatanparvarlik, baynalminalllik) boshqa insonlarga munosabat 
(o‘zaro o‘rtoqlik yordam, xushmuomalalik, mehr-oqibat, oiladagi o‘zaro hurmat, burch va 
javobgarlik hamda bolalar tarbiyasi to‘g‘risidagi g‘amxo‘rlik va b.) 
- o‘ziga munosabat (o‘z ijtimoiy burchini yuksak darajada anglash, halollik va 
rostgo‘ylik, axloqan poklik, turmushda oddiylik va kamtarinlik, axloqsizlikka nisbatan 
murosasizlik).
Shunday ekan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida vatanparvarlikni shakllantirish ijtimoiy 
buyurtma sifatida jamiyat taraqqiyotini rivojlantirishda boshlang‘ich ta’lim mazmunini 
takomillashtirishda muhim o‘rin tutadi. Bu jarayonda bolaning umummadaniy va ahloqiy 
ko‘nikmalari, savodxonlik malakalari shakllanadi. Boshlang‘ich ta’lim bosqichida 
o‘quvchilarda vatanparvarlikni shakllantirishda har bir o‘qituvchi quyidagi shartlarni e’tiborga 
olishi lozim:
-jamiyatning tarixiy, ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanish tendensiyalarini baholay olish.

---