Tarbiya: muammo, yechim

FIZIKA FANINI O‘QITISHDA INTEGRASION YONDASHUVNING AHAMIYATI 
Boyliyeva Sevara Raximovna
Buxoro tuman 27-maktab fizika fani o‘qituvchisi 
O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini qo‘lga kiritgan dastlabki yillardanoq 
ta’lim-tarbiya sohasini takomillashtirishga alohida e’tibor qaratilib kelinmoqda. Tarixan qisqa 
davr mobaynida mamlakatimizda bu sohada juda ulkan ishlar amalga oshirildi va bugungi 
kunda ham jadal davom ettirilmoqda. O‘qitishning interfaol metodlarini qo‘llab 
integratsiyalashgan ta’limni, ta’lim tizimiga joriy qilish zamonaviy kadrlar tayyorlashning 
muhim omillaridan biri hisoblanadi. Bugungi kunda o‘qituvchi uchun o‘z mutaxassisligi 
bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lish va bilimga chanqoq yoshlar bilan to‘la auditoriyaga katta 

---

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
11
5 
hajmdagi bilimlarni berishning o‘zi yetarli emas. O‘tkazilgan ko‘pgina tadqiqotlarning 
natijalariga ko‘ra, o‘qitishga yangicha qarash, talabalarni o‘qitishda faol yondashuvlardan 
foydalanish bilim berishning eng samarali yo‘llaridan biri hisoblanadi. Oddiy so‘z bilan 
aytganda, talabalar o‘quv jarayoniga faol jalb qilingandagina berilayotgan materiallarni oson 
idrok etadi, tushunadi va eslab qoladi. Sifatli ta’limni amalga oshirishda fanlararo aloqadorlikni 
amalga oshirish asosiy jihatlardan biri bo‘lib, uni amalga oshirish asosiy muammolardan 
sanaladi. Bu muammoni hal qilishda quyiagi vazifalarni hal qilish joiz deb hisoblaymiz: 
1.O‘quvchilarga fizikada o‘rganayotgan bilimlari bilan boshqa fanlarda olgan bilimlari 
orasida uzviy bog‘lanish mavjudligini anglatib, olamning yaxlit manzarsi to‘grisida bilim 
ko‘nikmalar hosil qilish. Zamonaviy ta’limning vazifalari va maqsadlarining o‘zgarishi, hamda 
kengayib 
borishi-ta’lim 
mazmunini va tuzilmasini hamda o‘qitish jarayonini 
takomillashtirishga olib keladi. Fizika fanida fanlararo aloqadorlikni amalga oshirgan holda 
mashg‘ulotlar tashkil etishni qandy tartibda , qachon va qanday usullarda amalga oshirish 
mumkin. 
Mashg‘ulotlarni fanlararo bog‘lanishda o‘tishning ilmiy va metodik ta’mininoti 
asoslarini yaratish; 
ilmiy dunyoqarashni shakllantirishga asos bo‘ladi, tabiatni to‘g‘ri va to‘la anglashga 
o‘rgatadi; 
bilim olishga bo‘lgan qiziqishlarni oshiradi; 
o‘quvchilarni foydali mehnatga, hayotga tayyorlaydi, mantiqiy fikrlashga o‘rgatadi; 
-olamning tabiiy –ilmiy manzarasini yaxlit tasavvur qilish asoslarini shakllantiradi; 
ilmiy- texnika rivojlanishi maqsadida amaliy faoliyatda fizika qonunlarining 
qo‘llanilishi bilan tanishtiradi 
Fizik bilimlarni o‘rganishni osonlashtiradi, qiziqishlarni kuchaytiradi. 
Aynan bir xil ob’ektni turli fanlar tamonidan o‘rganilishini hisobga olib , bilimlarni 
o‘zoro bog‘lash. Bilimlarni egallashda boshqa fanlardagi tushunchalardan, o‘rgatish 
usullaridan, bilimlardan foydalanish. Dars jarayonida qiziqishlarni oshirish, diqqatni jamlash, 
tasavvur qilishni osonlashtirish maqsadida boshqa fanlardagi bilimlardan foydalanish mumkin. 
Fizikaviy hodisalarning biologik, kimyoviy va boshqa hodisalar bilan bog‘lanishini ko‘rsatish 
va fizika fanida fanlararo aloqadorlikni turli xil shakllarda amalga oshirish mumkin.Fizikaviy 
hodisalarning boshqa fanlaro qo‘llanilishi haqida ma’lumotlar berish, fizikadan 
mashg‘ulotlarda o‘quvchilarning boshqa fanlarda o‘rgangan bilim va ko‘nikmalaridan 
foydalanish, fanlararo aloqadorlik asosida ekskursiyalar tashkil etish, umumiy xarakterga ega 
sinfdan tashqari tadbirlar tashkil etish, to‘garak ishlari tashkil etish, kechalar va konferensiyalar 
tashkil etish, kuzatishlar va tajribalar o‘tkazishlardan iborat. Shunday savol paydo bo‘ladi, 
fizika fanini qaysi fanlar bilan bog‘liqlikda o‘qitish mumkin? Albatta bugungi kunning 
o‘quvchisi har tamonlama bilimli va kelgusi hayotga tayyor bo‘lishi lozim. Buning uchun 
kundalik hayotda uchraydigan barcha muammolarni echa oladigan barcha fanlarni 
mujassamlashtirgan bilimlar, ko‘nikma, malaka va kompetensiyalarga ega bo‘lishi kerak. 
Bunda esa: 
Matematika , kimyo, biologiya, , astronomiya, geografiya, tabiatshunoslik fanlari fizik 
bilimlarni ilmiy jihatdan chuqurroq o‘rganishga yordam beradi. 
Adabiyot, tarix, musiqa, tasviriy san’at kabi fanlar bilimlarni o‘rgtishda qiziqishni 
oshirish, tasavvur qilishni osonlashtiish vositasi bo‘lib xizmat qiladi. 
Fizika va geografiya fanlarini quyidagicha bog‘lash:“Atmosfera bosimi” “Issiqlik 
dvigatellari va ularning ishlashi”, va boshqa mavzularni o‘rganish bu ikkala fan bog‘lanishini 
ko‘rsatadi.Yerning tuzilishi, o‘lchamlari, harakati, atmosferasi, atmosfera bosimini o‘lchash, 
shamollarning hosil bo‘lishi, energiya manbalari va energiyadan foydalanish to‘g‘risidagi 
bilimlar asosida fizika qonunlari mavjud bo‘lib bu bilimlar geografiya kursida ham o‘rganiladi. 

---