Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
http://interscience.uz/
200 
• O‘quv mashg‘ulotlarini texnologiyalashtirildi; 
• Mavzularni to‘liq yoritib berishga imkon yaratdi; 
• Ko‘rgazmalilikni ta’minlaydi; 
• O‘quv faoliyatini o‘quvchilar bilan hamkorlikda tashkil yetishga yordam beradi; 
• O‘quvchilarni individual kuzatishga yordam beradi; 
• O‘quvchilarni bilimini tezkor nazoratqilishga imkon berdi; 
• O‘quvchilar faoliyatini rag‘batlantiriadi; 
• O‘quvchi faolligini va mashg‘ulotlar samaradorligini oshiradi; Kompyuter o‘quv 
faoliyatining asosiy ishtirokchisi bo‘lgan o‘quvchi uchun 
quyidagi imkoniyatlarni yaratadi: 
• Kompyuter savodxonligini oshiradi; 
• Fanga bo‘lgan qiziqishini rivojlantiradi; 
• Mustaqil ta’lim olishga harakatni rivojlantiradi; 
• O‘quvchining intellektuval saloxiyatini oshiradi; 
• O‘z o‘zini baxolash va nazorat qilishga imkon yaratadi; 
• Hamkorlikda ishlashga undaydi va yordam beradi; 
Zoologiya darslarida kompyuter vositalarini tasniflash natijasida, aynan o‘quv jarayoni 
uchun ularning bir necha tipi xarakterli ekanligini aniqlaydi. Ulardan bir nechtasini tavsiya etish 
mumkin:. 
Dasturiy –trenajorlar- fanlardagi o‘quvchi o‘zlashtirishga qiynalayotgan mavzular, 
atamalar o‘rganiladi va dasturlar tuziladi. Bu kabi dasturlar aniq va tabbiy fanlar uchun juda 
muximdir. Ushbu dasturlar bir necha fanlar uchun tuziladi. 
Masalan zoologiya mashg‘ulotlarida o‘quvchi uchun o‘zlashtirilishi murakkab bo‘lgan 
mavzular o‘qituvchi tamonidan o‘rganib chiqiladi va maxsus dastur asosida dars soatlari tashkil 
etiladi. 
Dars allbatda kompyuterlashgan tizim asosida tashkil etiladi. Unda o‘zlashtirilishi kerak 
bo‘lgan ma’lumotlar aniq, ravon tilda, iloji boricha ko‘rgazmali dasturlarning bo‘lishi, materialni 
rang-barangligi uni yanada sifatli bo‘lishini ta’minlaydi. Mazkur tayyorlangan slaydlar ham 
o‘quvchilarga qiyinroq mavzularni o‘zlashtirishga darsda va darsdan tashqari mashg‘ulotlarda 
ham shug‘ullanishga anchagina qulaylik yaratadi. 
O‘rgatuvchi-dasturiy trinajorlar didaktik vosita vazifasini bajaradi. Ular o‘rgatish bilan 
birgalikda o‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholashda va xatosini anglashda ham muhim yordamchi 
bo‘lib xizmat qiladi. Ularga o‘quv fanlarini asosiy maqsadini yoritgan test va o‘yin dasturlarini 
kiritish mumkin. 
Zoologiya darslarida o‘quvchilar bilimini baholash va nazorat qilishda, ko‘p javobli test 
dasturidan foydalaniladi. Unga ko‘ra har bir o‘quvchi yangi mavzu so‘ngida yoki umuman darsda 
va darsdan, va sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda alohida o‘rgatuvchi rasmli test dasturidagi 
savollarga javob berishi va o‘z-o‘zini nazorat qilishi, bilish ko‘rsatkichlarini aniqlash mumkin 
bo‘ladi. 
Vertual eksperement tizim-dasturiy komplekslardan iborat bo‘lib, ta’lim jarayonida 
amaliy mashg‘ulotlarini tashkil etishda foydalaniladi, shuningdek, “ virtual laboratoriya” ham deb 
yuritiladi. Asosan bu vositalar-tabbiy fanlar, bialogiya , kimyo va fizika predmetlari uchun muhim 
hisoblanadi. Ushbu dastur biologiyadagi ko‘pgina fiziologik jarayonlar, kuzatish imkoniyati 
bo‘lmagan hodisalar, hayvonlar va o‘simlik organizimidagi organlarning joylashishi va ishlash 
jarayoni haqidagi ma’lumotlar, ko‘p hollarda o‘quvchilarning o‘rganishini osonlashtiradigan zarur 
materiallarni yetishmasligi yoki ayni vaqtda mavjud bo‘lmasligi kabi hollarda amaliy ahamiyati 
juda kattaligi bilan muhimdir. Zoologiya darslarni labaratoriya mashg‘ulotlari yordamida nazariy 
amaliyot bilan mujassam holatda o‘quvchilarning bilim-ko‘nikmalarini yanada oshirdi va ularni 
mustahkamlashga yordam beradi. Buning uchun o‘qituvchilar dars uchun zarur jihozlardan 
foydalanib, uni dasturlashtirishi kerak bo‘ladi. 

---