Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot, yo najot yo halokat, yo saodat yo falokat masalasidir

---

Mtt va oilaning ta'limiy-tarbiyaviy vazifalari
“Tarbiya biz uchun yo hayot — yo mamot, yo najot — yo halokat,
yo saodat — yo falokat masalasidir”
Abdulla Avloniy
Bolalarning ta’lim-tarbiya va bilim olishiga asosiy zamin yaratuvchi maskan oiladir. Bolalar,
avvalambor, oilada, ota-onadan ibrat olgan holda shakllanadi. Ota-ona bolaga boshidan
ta’lim-tarbiya, nutq madaniyati, odamiylik xislatlarini qunt bilan singdirib borsa, kelajakda u
barkamol, sog‘lom, mustaqil fikrlovchi, eng asosiysi, odobli shaxs bo‘lib yetishadi.Farzand −
ota-onaning baxti va boyligi. O‘z navbatida u ota-onasini astoydil hurmat qilishi oila ko‘rki
sanaladi.
Ota-ona bolasiga mehnatsevarlik, kattalarga hurmat, o‘zidan kichiklarga shafqatli bo‘lish va
g‘amxo‘rlik qilish, yovuzlikka nafrat kabi ijobiy xislatlarni shakllantirishga harakat qilgan.
Bugungi kunda ham farzandlarining ehtiyoj va intilishlari asosida yuksak darajada
ta’lim-tarbiya berayotgan oilalar juda ko‘plab topiladi. Bola har qadamda kattalardan
ta’sirlanadi, eshitgan-ko‘rganlariga taqlid qiladi. Ota-onalaridan muloqot madaniyatini
o‘rganadi va bu keyinchalik ularning hayot mazmunini begilaydi.
Oilada uyushtiriladigan suhbatlarning alohida ahamiyati bor. Odob-axloq mavzusidagi
bunday muloqotlar farzandlarning til vositalarini mustaqil tarzda qo‘llashiga erishish
zarurligini ko‘rsatadi. Bunday oilaviy suhbatlar bolaning kundalik faoliyat hamda sayr-u
sayohatlarida samarali natija berishi, shubhasiz.Tarbiya qanchalik erta boshlansa, hosili ham
shuncha barvaqt ko‘zga tashlanadi. Shuning uchun ota-onalar va ta’lim muassasalari
tarbiyachilari hamda pedagoglarning vazifasi yosh avlodni aqlan yetuk, jismonan sog‘lom,
axloqan pok, barkamol inson qilib tarbiyalashdan iboratdir.
bola tarbiyasi bilan jiddiy shug‘ullangan ota-onalarning farzandlari ta’lim muassasasida o‘z
imkoniyatlarini mashg‘ulot jarayonida qiynalmasdan ko‘rsata oladi. Oila va ta’lim
muassasaslarining uzluksizligi bolani nafaqat jismoniy va aqliy jihatdan rivojlantiradi, balki
uning ma’naviy shakllanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida ota-onalar uchun vaqti-vaqti bilan trening, munozara,
test, so‘rovnomalar o‘tkazib turilsa, ayniqsa maktab yoshdagi 6–7 yoshli bolalarni maktabga
tayyorgarligini aniqlashda ota-onalar ishtirokida olib boriladigan har bir mashg‘ulot
farzandining nimaga qodir ekanini anglashiga yaqindan yordam beradi va bolalarni
maktabga tayyorlashda oila a’zolarining mas’uliyati oshadi.
Ta’lim muassasalarida ota-onalar va tarbiyachilar bilan o‘tkaziladigan har bir munozara
bolalarni maktabning ilk bosqichiga yengil qadam qo‘yishida hamda sog‘lom bola va sog‘lom
muhit sharoitini mustahkam yaratishga imkon beradi. Treninglar maktabgacha ta’lim
muassasa uslubchisi, maktabgacha tayyorlov guruhi tarbiyachisi va tarbiyalanuvchilari
hamda ularning ota-onalari, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari ishtirokida o‘tkazilishi bola
rivojlanishida to‘g‘ri tashxis qo‘yishga yordam beradi.
Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 31-dekabrdagi 1059-son qaroriga binoan
Uzluksiz ma’naviy tarbiya
KONSEPSIYASI
ning birinchi bobida ishlab chiqilgan va unda tarbiya haqida shundan
fikrlarni ko'rsak bo'ladi:
1.Tarbiya va ta’limni bir-biridan alohida ajratib bo‘lmaydi, bu ikki jarayon o‘zaro uyg‘un,
uzluksiz asosda tashkil etilgandagina odobli, axloqiy fazilatlarga ega, yuksak ma’naviyatli,
shu bilan birga bilimdon, zukko, ruhan va jismonan sog‘lom, keng dunyoqarash va
tafakkurga ega, zamonaviy kasb-hunar egasi bo‘lgan vatanparvar yoshlarni yetishtirib
beradi.

---

2. O‘zbekistonda yoshlar tarbiyasini zamonaviy asosda ilmiy-texnologik isloh qilish borasida
olib borilayotgan ishlar uni bugungi kun ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda ilmiy asoslangan
tayanch kompetensiyalar, fazilatlar asosida shakllantirishni talab etmoqda.
Tarbiyaga yangicha, tizimli yondashuv, bolada tayanch fazilatlarni kafolatli shakllantirishda
oila, maktabgacha ta’lim, umumiy ta’lim, o‘rta maxsus kasb-hunar va oliy ta’lim
muassasalari, mahallalarning ijtimoiy-pedagogik imkoniyatlarini to‘liq yuzaga chiqarishni va
ular orasida ilmiy-metodik uzviylikni yangi darajaga ko‘tarishni taqozo etadi.
3. Vatanga sadoqat, burch va mas’uliyat, tashabbuskorlik va boshqa fazilatlar yoshlar ongida
nazariy tushunchalar sifatida qolib ketgani holda uning tabiatida amaliy odatlarga
aylanmayapti. Buning oqibatida ularning ushbu fazilatlar haqidagi so‘zlari bilan amallari
orasida tafovut namoyon bo‘lmoqda, bu esa har yili mustaqil hayotga kirib kelayotgan
yigit-qizlarning hayotda o‘z o‘rinlarini topishlarida bir qator muammolarni yuzaga keltirmoqda.
4. Ayrim o‘quvchi-yoshlarda yuksak maqsadlarning shakllanmaganligi, o‘zini o‘zi o‘qishga
safarbar qilish, iroda, matonat, tirishqoqlik, harakat fazilatlari yetarli rivojlanmaganligi ta’lim
sifatiga ham zarar ko‘rsatmoqda.
5. Ma’naviy tarbiya sohasida o‘qituvchilarning faoliyatini metodik ta’minlovchi o‘quv
materiallari, shu jumladan, ma’naviy tarbiya sohasiga oid metodik qo‘llanmalar, o‘quvchilar
uchun zarur darsliklar yetarli emas.
Shu munosabat bilan “Uzluksiz ma’naviy tarbiya” konsepsiyasini (keyingi o‘rinlarda
Konsepsiya deb ataladi) muvaffaqiyatli amalga oshirish orqali ma’naviy tarbiya tizimini
yanada rivojlantirish alohida ahamiyat kasb etadi.