Taqdimot mavzu: Nodirabegim hayoti va ijodi

TAQDIMOT

Mavzu: Nodirabegim hayoti va ijodi

TAQDIMOT

Mavzu: Uvaysiy hayoti va ijodi

Nodirabegim

Hayoti va ijodi

• Nodira (taxallusi; ismi Mohlaroyim) (1792, Andijon —1842, Qoʻqon) — shoira, maʼrifatparvar va davlat arbobi. "Komila" va "Maknuna" taxalluslari bilan ham sheʼrlar yozgan. Otasi Andijon hokimi Rahmonqulbiy — ming qabilasidan, Fargʻona hukmdori Olimxonning togʻasi. Olimxon ukasi Umarxonga Margʻilon hokimligini beradi va uni 1807 y.da N.ga uylantiradi. N.shu xonadonda sheʼr yezishni mashq qiladi, shoira Uvaysiy bilan tanishadi, uni muallima sifatida saroyga taklif etadi. N.ning turmush yoʻldoshi Amir Umarxon ham Amiriy taxallusida ijod qilgan.
• 1822 y.da Umarxon vafot etib, uning oʻgʻli, 14 yoshli Muhammad Alixon (Maʼdalixon) taxtga koʻtarildi. Lekin davlatni, asosan, N.ning oʻzi idora qildi. U madaniyat va sanʼatni rivojlantirishga intildi. N.ning zamondoshi qozi Abdunabi Xotifning tamomlanmay qolgan voqeaband dostonida N.ning hayoti va ijtimoiy faoliyati ishonarli dalillar bilan koʻrsatib berilgan: "Asar yozishdan maqsadim N.ning oqila, fahmli, ilm va soʻzning qadriga yetadigan donishmand ayol ekan-ligini koʻrsatishdir... Umarxon vafotidan soʻng bu iffat sadafining in-jusi kunlarni xasratu firoq bilan shu tariqa oʻtishini noshukurlik deb bildi. U gulistondek Chahorchaman bogʻiga borib, Fargʻona, Toshkent, Xoʻjand, Andijon va b. shaharlardan fozillar, olimlar, hattotlar, naqqoshlarni oʻz xizmatiga chaqirtirib keldi". N. bir necha kitoblarni koʻchirtirdi va shoirlarni yangi-yangi asarlar yozishga tashviq qildi. Shoira devonlarning chiroyli yozilishi, muqovasining bezatilishini oʻzi shaxsan koʻzdan kechirib turgan. U yaxshi ishlagan kotiblarga tilla qalam, kumush qalamdon berib, ularni "Zarrin qalam"lik mansabiga koʻtargan.
• N. bozor va rastalar, masjid va madrasalar, karvonsaroylar qurilishiga eʼtibor bergan. Goʻristoni ka-londagi Madrasai Chalpak, Taqagarlik rastasidagi Mox^aroyim madra-sasini bino ettirgan. Buxoro amiri Nasrullo 1842 y.da Qoʻqonga bosti-rib kirib, Maʼdalixonni, ukasi Sulton Mahmudxonni, 14 yashar oʻgʻli Muhammad Aminxonni va N.ni foji-ali ravishda oʻldiradi.